سعادت اخروى است، اين در حقيقت دنياطلبى نيست، بلكه اراده آخرت و عقبىطلبى است.
از آنجا كه به آخرت نمىتوان رسيد مگر از راه دنيا، لذا به هر انسانى كه اين راه را طى كند نمىشود گفت دنيا طلب مگر آنكه از آخرت اعراض نموده و به كلى آن را فراموش كند و در نتيجه اراده و حواسش خالص براى دنيا شود، هم چنان كه كلمه" كان" در جمله" مَنْ كانَ يُرِيدُ" كه استمرار را افاده مىكند نيز اين معنا را مىرساند.
آرى طالب دنيا كسى است كه معتقد به زندگى ديگرى غير اين زندگى دنيا نباشد، و در نتيجه اعتقاد به نبوت و توحيد را لغو بپندارد، زيرا كه اگر اعتقاد به معاد نباشد، ديگر ايمان به خدا و فرستادگان او و تدين به دين اثرى نخواهد داشت.
هم چنان كه خداى تعالى فرمود:" فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِكْرِنا وَ لَمْ يُرِدْ إِلَّا الْحَياةَ الدُّنْيا ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ" «1».
و اينكه فرمود" عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ" معنايش اين است كه ما هم آنچه را كه او مىخواهد فورا به او مىدهيم، البته نه هر قدر كه او مىخواهد، بلكه هر قدر كه ما بخواهيم، پس امر به دست ما است نه به اختيار او، و اثر هر چه هست در اراده ما است نه در اراده او، تازه اين روش را در باره همه دنياطلبان اعمال نمىكنيم، بلكه در حق هر كس كه خواستيم به كار مىبنديم، پس اراده اشخاص از هيچ جهت حاكم بر اراده ما نيست، و اين تنها اراده ما است كه در ايشان حكومت مىكند.
و چون اراده فعلى خداى عز و جل نسبت به هر چيز عبارتست از فراهم شدن اسباب خارجى و رسيدن آن به حد عليت تامه، لذا بايد گفت كه آيه شريفه دلالت بر اين دارد كه هر انسان دنيا طلب از دنيا آن مقدارى كه اسباب اقتضاء كند، و عواملى كه خداوند در عالم به جريان انداخته و به تقدير خود هر كدام را اثرى داده، مساعدت نمايد رزق مىخورد، پس دنيا طلب جز به قسمتى از خواستههايش نمىرسد و فقط به پارهاى از آنچه كه مىخواهد و به زبان تكوين مسئلت مىنمايد نائل مىشود، ليكن جز آن مقدار كه خداوند اسباب را به سويش جريان بيندازد نائل نمىگردد." وَ اللَّهُ مِنْ وَرائِهِمْ مُحِيطٌ".
خداى سبحان اين حقيقت را در آيهاى ديگر به زبانى ديگر بيان كرده و فرمود:" وَ لَوْ
(1) تو هم اى رسول از هر كس كه از ياد ما روى گردانيد و جز زندگانى دنيا را نخواست به كلى اعراض كن. منتهاى علم و فهم اين مردم تا همين حد است خدا بحال آن كس كه از راه حق گمراه شد آگاه است. سوره نجم، آيه 29 و 30.