كه آياتش بين حق و باطل جدايى مىاندازد، و يا از اين جهت بوده كه آياتش جدا جدا نازل شده. مؤيد معناى اول اين است كه اين كلمه در قرآن كريم بر تورات هم اطلاق شده، با اينكه تورات يكباره نازل شد.
راغب در مفردات گفته: كلمه" فرقان" از كلمه" فرق" بليغتر است، براى اينكه فرقان تنها در فرق نهادن بين حق و باطل استعمال مىشود، مانند قنعان، كه تنها در مردى استعمال مىشود كه ديگران به حكم او قناعت مىكنند، و اين كلمه اسم است نه مصدر، به خلاف فرق كه هم مصدر است، و هم در فرق بين حق و باطل و غير آن استعمال مىشود «1».
كلمه" عالمين" جمع عالم است كه معنايش خلق است، در صحاح اللغة گفته:
" عالم" به معناى خلق است، و جمع آن عوالم مىآيد، و عالمون به معناى اصناف خلق است «2». و اين لفظ هر چند شامل همه خلق از جماد و نبات و حيوان و انسان و جن و ملك مىشود، و ليكن در خصوص آيه مورد بحث به خاطر سياقى كه دارد يعنى انذار را غايت و نتيجه تنزيل قرآن قرار داده، مراد از آن خصوص مكلفين از خلق است، كه ثقلان يعنى جن و انس است، البته ما تنها از مكلفين اين دو صنف را مىشناسيم.
با اين بيان روشن شد اينكه بعضى «3» از مفسرين گفتهاند: آيه شريفه دلالت مىكند بر عموم رسالت رسول خدا (ص)، و اينكه آن جناب مبعوث بر تمامى ما سوى اللَّه است، صحيح نيست، چون اين مفسر غفلت كرده از اينكه چرا از رسالت تعبير به انذار فرموده، و نظير آيه مورد بحث در دلالت بر عموميت آيه:" وَ اصْطَفاكِ عَلى نِساءِ الْعالَمِينَ" «4» و آيه" وَ فَضَّلْناهُمْ عَلَى الْعالَمِينَ" «5» مىباشد.
كلمه" نذير"- به طورى كه گفتهاند «6»- به معناى منذر، (بيمرسان) است، و انذار با تخويف قريب المعنا است.
پس اينكه فرمود:" تَبارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ" معنايش اين است كه خير بسيار در كسى كه فرقان را بر عبد خود محمد (ص) نازل كرد ثابت شد، و
(1) مفردات راغب، ماده" فرق". (2) صحاح اللغة، ج 5، ص 1991. (3) روح المعانى، ج 18، ص 231. (4) آل عمران، آيه 42. (5) سوره جاثيه، آيه 16. (6) روح المعانى، ج 18، ص 231.