صفحه‌ى 182
" ايتاء" اعطاى عملى است نه تقدير كردن و كتابت آن. ممكن هم هست مراد از دادن آن، جلو انداختن وعدهاى باشد كه به عموم مؤمنين داده، و معنايش اين باشد كه ما آن وعده را در حق وى جلو انداختيم، و آن وعده عبارت است از مقامات قرب، هم چنان كه قرآن كريم مقامات او را در ضمن داستانهايش در سوره انعام برشمرده.
وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ"- در معناى اين جمله در تفسير سوره بقره آنجا كه مىفرمود:" وَ لَقَدِ اصْطَفَيْناهُ فِي الدُّنْيا وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ" «1»، در جلد اول اين كتاب بحث كرديم.
" وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفاحِشَةَ ما سَبَقَكُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمِينَ" يعنى" و ارسلنا لوطا"، و يا" و اذكر لوطا" و جمله" إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفاحِشَةَ- شما عمل زشت به جا مىآوريد"، به ظاهر جملهاى است خبرى، ولى منظور تعجب و انكار است. و مراد از كلمه" فاحشه" همان عمل لواط است.
و جمله:" ما سَبَقَكُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمِينَ"، جملهاى است استينافى، كه معناى فاحشه را روشن مىكند، و فاحشه بودنش را تاكيد مىنمايد، و گويا مراد اين است كه اين عمل به اين صورت كه در بين شما شيوع يافته در هيچ قومى قبل از شما شايع نشده، و يا ممكن است جمله حاليه باشد، از فاعل" لتاتون" كه در اين صورت معنا چنين مىشود: شما عمل زشتى مرتكب مىشويد، در حالى كه هيچ قومى از اقوام قبل از شما، مرتكب آن نشدند.
" أَ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ وَ تَقْطَعُونَ السَّبِيلَ وَ تَأْتُونَ فِي نادِيكُمُ الْمُنْكَرَ ..."
اين استفهام، استفهام از امرى است كه سزاوار نيست هيچ شنوندهاى تصديقش نمايد و صاحب عقلى آن را بپذيرد، و چون چنين بود، آن را با كلمه" ان" و" لام" در" لتاتون" كه هر دو براى تاكيد است تاكيدش كرد.
و اين سياق خود شاهد است بر اينكه مراد از آمدن رجال، عمل لواط است، و مراد از قطع سبيل، اهمال گذاشتن طريق تناسل، و لغو كردن آن است، چون راه تناسل عبارت است از نزديكى و جماع با زنان، و قوم لوط اين راه را قطع نمود، و آن را لغو كردند، پس تعبير به قطع سبيل كنايه است از اعراض از نسوان و ترك مقاربت با آنان، و مراد از" اتيانهم المنكر فى ناديهم"- با در نظر داشتن اينكه كلمه" نادى" به معناى مجلسى است كه جمعى در آن گرد هم باشند، و وقتى گفته مىشود: نادى كه همه اهل مجلس حضور داشته باشند-، اين است
(1) و به تحقيق ما او را برگزيديم در دنيا و او در آخرت از صالحين است. سوره بقره، آيه 130.