صفحه‌ى 399
از قرآن خاطرنشان شده، و نيز مؤيد اين معنا جمله بعد است كه مىفرمايد:" وَ جَعَلْناهُ هُدىً لِبَنِي إِسْرائِيلَ وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا ...".
ممكن هم هست مراد از لقاى خدا، دل بريدن از هر چيز به سوى خدا تعالى باشد، هنگام وحى قرآن، و يا بعضى از آن، هم چنان كه از روايات نيز اين معنا استفاده مىشود، و بنا بر اين، در آيه شريفه به صدر سوره برگشت شده، كه مىفرمود:" تَنْزِيلُ الْكِتابِ لا رَيْبَ فِيهِ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ"، و ذيل آيه بعد كه مىفرمايد:" وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ"، بيشتر اين وجه را تاييد مىكند، چون در آن مىفرمايد: آنان كه پيشوايان هدايت بودند به آيات ما يقين داشتند، پس تو هم با شك در مساله قيامت، در قرآن شك مكن، (و به هر حال خدا داناتر است).
" وَ جَعَلْناهُ هُدىً لِبَنِي إِسْرائِيلَ"- يعنى ما تورات را هادى بنى اسرائيل قرار داديم، و بنا بر اين كلمه" هدى" مصدر به معناى اسم فاعل، و يا به معناى خود مصدر آمده، ولى به عنوان مبالغه (مثل اينكه در فارسى مىگوييم فلانى عين سخاوت است).
" وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ" يعنى ما بعضى از بنى اسرائيل را پيشوايان قرار داديم، تا مردم را به امر ما هدايت كنند و وقتى ايشان را به امامت و پيشوايى هدايت نصب كرديم، كه در دين صبر كردند، و قبلا هم به آيات ما يقين داشتند.
در تفسير آيه" قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً" «1» و نيز در تفسير آيه" وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا" «2» و نيز در مواردى ديگر كه مناسب بوده بحثهايى پيرامون مساله امامت، و اينكه هدايت امام به امر خدا چه معنايى دارد گذرانديم.
اين دو آيه از رحمت گسترده به وسيله تورات متضمن اين است كه تورات فى نفسه هدايت است، و پيروان خود را به سوى حق هدايت مىكند، آن چنان كه در دامن تربيت خود افرادى را بار آورد، كه در پيشرفتگى و لياقت به حدى رسيدند كه خدا براى امامتشان برگزيد، و آنان را به مقامى رسانيد كه مردم را به امر او هدايت مىكردند، پس تورات كتاب پر بركتى است براى عمل كردن، و نيز بعد از عمل كردن.
" إِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ" منظور از اين اختلاف، اختلاف مردم در دين است، و اين اختلاف را به راه نينداختند
(1) سوره بقره، آيه 124. (2) سوره انبياء، آيه 73.