صفحه‌ى 210
بهشت جاودانه خواهند بود، و اين در مثل نظير آن است كه مال فراوانى به كسى بدهند و او با اينكه مىداند اين همه اموال مال اوست، مع ذلك از در تعجب مىپرسد: راستى اين همه مال از آن من است، هم چنان كه آن شخصى كه آرزوى ديدن كعبه را داشته، بعد از رسيدن به مكه گفته است:" ابطحاء مكة هذا الذى اراه عيانا و هذا انا- آيا اين محلى كه دارم مىبينم، خود مكه است و آيا اين منم كه مكه را مىبينم؟".
صاحب مجمع البيان سپس اضافه مىكند: به همين جهت دنبال آن جمله، اضافه كردند كه:" إِنَّ هذا لَهُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ- راستى اينكه مىبينم هر آينه رستگارى عظيمى است" «1».
" إِنَّ هذا لَهُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ"- اين جمله تتمه گفتار همان گوينده است كه هم موهبت خلود در بهشت و رهايى از عذاب را عظيم شمرده و هم شكر آن نعمت را به جاى آورده است.
" لِمِثْلِ هذا فَلْيَعْمَلِ الْعامِلُونَ"- از ظاهر سياق برمىآيد كه اين جمله نيز تتمه كلام همان گوينده باشد. و مشار اليه به اشاره" هذا" همان فوز عظيم و يا ثواب است و معنايش اين است كه: براى مثل اين رستگارى و يا مثل چنين ثوابى بايد عاملان عمل كنند و در دنيا كه دار تكليف است سعى نمايند.
بعضى «2» از مفسرين گفتهاند:" اين جمله كلام خداى سبحان است".
و بعضى «3» ديگر گفتهاند:" كلام اهل بهشت است نه گوينده".
به طور كلى بايد دانست كه: مفسرين در بيشتر جملات سابق و اينكه هر يك حكايت كلام چه كسى است، مثلا فلان جمله كلام ملائكه است، و يا كلام اهل بهشت و يا كلام همان گوينده؟ اختلاف كردهاند و آنچه ما اختيار كرديم، وجهى بود كه سياق آيات با آن مساعدت داشت.
" أَ ذلِكَ خَيْرٌ نُزُلًا أَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ ... يُهْرَعُونَ" در اين آيه بين نعمتهايى كه خداى تعالى براى اهل بهشت آماده كرده و آنها را به وصف رزق كريم توصيف نموده و بين آن جايگاهى كه براى اهل آتش تهيه ديده و آن را درخت زقوم ناميده، كه شكوفههايش گويا سر شيطانها است و نيز شرابى از حميم است، مقايسه شده.
و مشار اليه به اشاره" ذلك" همان رزق كريمى است كه در سابق فرمود براى اهل
_______________
(1 و 2 و 3) مجمع البيان، ج 8، ص 445.