صفحه‌ى 232
شدى آن را انجام دهى، كافى است، چون همين مقدار از امتثال ميزان بندگى تو را معين مىكند.
" إِنَّا كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ إِنَّ هذا لَهُوَ الْبَلاءُ الْمُبِينُ" كلمه" كذلك" اشاره به داستان قربانى كردن اسماعيل است كه در آن آزمايشى سخت و محنتى دشوار بود. و مشار اليه به كلمه" هذا" نيز همان داستان است و مىخواهد شدت امر را تعليل كند.
و معنايش اين است كه: ما به همين منوال نيكوكاران را جزاء مىدهيم: نخست امتحانهاى به ظاهر شاق و دشوار و در واقع آسمان برايشان پيش مىآوريم، تا وقتى به شايستگى از امتحان درآمدند، بهترين جزا را هم در دنيا و هم در آخرت به ايشان بدهيم. و اين را بدان دليل مىگوييم كه در داستان ابراهيم به روشنى ديدند كه ابتلايش صرف امتحان بود و واقعيت نداشت و همان ظاهر هم بسيار شاق و ناگوار بود.
" وَ فَدَيْناهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ" يعنى ما فرزند او را فدا داديم به ذبحى عظيم كه- بنا بر آنچه در روايات آمده- عبارت بود از قوچى كه جبرئيل از ناحيه خداى تعالى آورد. و مراد از" ذبح عظيم" بزرگى جثه قوچ نيست، بلكه چون از ناحيه خدا آمد و خداى تعالى آن را عوض اسماعيل قرار داد عظمت داشت.
" وَ تَرَكْنا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ" در سابق تفسير شد.
" سَلامٌ عَلى إِبْراهِيمَ" اين جمله تحيتى است از خداى تعالى به ابراهيم (ع)، و اگر" سلام" را بدون الف و لام و نكره آورد، براى اين است كه بفهماند سلامى بر ابراهيم (ع) باد كه بيان نتواند عظمت آن را در خود بگنجاند.
" كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ" تفسير هر دو آيه در سابق گذشت.
" وَ بَشَّرْناهُ بِإِسْحاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ" ضمير به ابراهيم (ع) برمىگردد. مىفرمايد: ما ابراهيم (ع) را بشارت داديم كه صاحب فرزندى مىشود به نام اسحاق.
بايد دانست اين آيه شريفه كه متضمن بشارت به ولادت اسحاق (ع) است،