" وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ"

- او" عزيز" است، يعنى غالبى است كه هرگز مغلوب نمى‏شود، نه در خلقت دنيا و آخرت، و نه در تدبير آن دو. و نيز" حكيم" است، يعنى اساس خلقت و تدبيرش بر حكمت و اتقان است.

بحث روايتى

چند روايت در ذيل آيه:" أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ" و" وَ ما يُهْلِكُنا إِلَّا الدَّهْرُ"

در تفسير قمى در ذيل جمله" أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ" از معصوم (ع) نقل كرده كه فرمود: اين آيه در باره قريش نازل شده كه هر چه را دلشان مى‏خواست مى‏پرستيدند «1».

و در الدر المنثور است كه نسايى، ابن جرير، ابن منذر و ابن مردويه از ابن عباس روايت كرده‏اند كه گفت: عرب بيابانى سنگى را كه به نظرش زيبا مى‏آمد مى‏پرستيد، و چون به سنگى بهتر از آن برمى‏خورد اولى را مى‏انداخت و دومى را مى‏پرستيد، و خداى تعالى آيه" أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ" را در اين باره نازل كرد «2».

و در مجمع البيان در ذيل آيه" وَ ما يُهْلِكُنا إِلَّا الدَّهْرُ" مى‏گويد: در حديثى از رسول خدا (ص) نقل شده كه فرمود: دهر را ناسزا نگوييد، كه دهر همان خدا است «3».

مؤلف: طبرسى بعد از نقل اين حديث گفته: تاويلش اين است كه اهل جاهليت حوادث ناگوار و بلاهايى را كه نازل مى‏شد به دهر نسبت مى‏دادند، و مى‏گفتند دهر اين بلا را بر سر ما آورد، و چنين و چنان كرد. آن گاه آن را به باد ناسزا مى‏گرفتند، رسول خدا (ص) فرمود: سازنده همه اين حوادث خدا است، پس شما كه سازنده آنها را ناسزا مى‏گوييد، در حقيقت خدا را ناسزا گفته‏ايد- اين بود بيان مرحوم طبرسى-. روايت بعدى هم اين بيان را تاييد مى‏كند.

(1) تفسير قمى، ج 2، ص 294.

(2) الدر المنثور، ج 6، ص 35.

(3) مجمع البيان، ج 9، ص 78.