" وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْكُمْ" «1» و نيز فرموده:
" وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ" «2» و اين معنا يعنى نزديكتر بودن خداى تعالى به من از خود من، و به هر چيزى از خود آن چيز، عجيبترين معنايى است كه از مفهوم قرب تصور مىشود، و ما در تفسير آيه 16 از سوره" ق" به تصوير آن اشاره كرديم.
و نيز از مواردى كه كلمه قرب در امور معنوى استعمال شده مورد بندگان در مرحله بندگى و عبوديت است، و چون نزديك شدن بنده به خداى تعالى امرى است اكتسابى، كه از راه عبادت و انجام مراسم عبوديت به دست مىآيد، كلمه را در اين مورد در صيغه تقرب استعمال مىكنند، چون تقرب به معناى آن است كه كسى بخواهد به چيزى و يا كسى نزديك شود، بنده خدا با اعمال صالح خود مىخواهد به خدا نزديك گردد، و اين نزديكى عبارت است از اينكه در معرض شمول رحمت الهى واقع شود، و در آن معرض شر اسباب و عوامل شقاوت و محروميت را از او دور كنند.
و نيز اينكه مىگوييم:
خداى تعالى بنده خود را به خود نزديك مىكند، معنايش اين است كه:
او را در منزلتى نازل مىكند كه از خصايص وقوع در آن منزلت رسيدن به سعادتهايى است كه در غير آن منزلت به آن نمىرسد، و آن سعادتها عبارت است از اكرام خدا، و مغفرت و رحمت او، هم چنان كه فرمود:
" كِتابٌ مَرْقُومٌ يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ" «3» و نيز فرموده:
" وَ مِزاجُهُ مِنْ تَسْنِيمٍ عَيْناً يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ" «4».
پس مقربون بلند مرتبهترين طبقات اهل سعادتند، هم چنان كه آيه شريفه" وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ" نيز به اين معنا اشاره دارد، و معلوم است كه چنين مرتبهاى براى كسى حاصل نمىشود مگر از راه عبوديت و رسيدن به حد كمال آن، هم چنان كه فرمود:
" لَنْ يَسْتَنْكِفَ الْمَسِيحُ أَنْ يَكُونَ عَبْداً لِلَّهِ وَ لَا الْمَلائِكَةُ الْمُقَرَّبُونَ" «5» و عبوديت تكميل نمىشود مگر وقتى كه عبد تابع محض باشد، و اراده و عملش را تابع اراده مولايش كند، هيچ چيزى نخواهد، و هيچ عملى نكند، مگر بر وفق اراده مولايش، و اين همان داخل شدن در تحت ولايت خدا است، پس چنين كسانى اولياء اللَّه نيز هستند، و اولياء اللَّه تنها همين طايفهاند.
(1) و ما از شما به او نزديكتريم. سوره واقعه، آيه 85. (2) و ما نزديكتر به او هستيم از رگ گردن. سوره ق، آيه 16. (3) كتابى مرقوم كه تنها مقربين آن را مشاهده مىكنند. سوره مطففين، آيه 20. (4) چاشنى آن از تسنيم است يعنى از چشمهاى است كه مقربان مىنوشند. سوره مطففين، آيه 27 و 28. (5) نه مسيح از اينكه بندهاى براى خدا باشد استنكاف مىورزد، و نه ملائكه مقرب. سوره نساء، آيه 172.