" وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ" او هر جا كه باشيد با شما است، براى اينكه به شما احاطه دارد، و در هيچ مكان و پوششى از او غايب نيستيد.
در اينجا سؤالى پيش مىآيد، و آن اين است كه:
خداى تعالى در هر حال بر ما احاطه دارد، و در هر زمان و مكان محيط به ما است، با اين فرض چرا تنها مساله مكان آمده، و چرا نفرمود:
" و هو معكم اينما كنتم و فى اى زمان و اى حال كنتم- او با شما است هر جا و هر زمان و در هر حال كه باشيد"؟
در پاسخ مىگوييم:
درست است كه احاطه خداى تعالى به ما تنها احاطه مكانى نيست، بلكه در همه احوال و اوقات نيز به ما احاطه دارد، ليكن از آنجايى كه معروفترين ملاك در جدايى چيزى از چيزى ديگر و غايب شدنش از آن جدايى مكانى است، و هر كس بخواهد از كسى ديگر جدا شود، مكان خود را عوض مىكند، از اين جهت تنها معيت مكانى را ذكر كرد، و گرنه نسبت خداى تعالى به مكانها و زمانها و احوال يك نسبت است.
بعضى «1» هم گفتهاند:
مراد از اين معيت، معيت مجازى است، كه منظور از آن احاطه علمى است.
" وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ" اين آيه نظير فرع و نتيجهاى است كه بر مطالب قبل مترتب مىشود، كه مىفرمود:
او با شما است هر جا كه باشيد، و او به هر چيزى عالم است، چون نتيجه حاضر بودن او نزد مردم و جدا نشدنش از ايشان و عالم بودنش به هر چيز اين است كه بيناى به اعمال ايشان نيز باشد، ظاهر اعمالشان را ببيند و باطن آن را كه همان نيتها و مقاصد درونى ايشان است، ناظر باشد.
(1) مجمع البيان، ج 9، ص 231.