بنا بر اين، مناسب آن است كه آن رواياتى را هم كه مىگويد:
رسول خدا (ص) فىء بنى النضير را در بين مهاجرين تقسيم كرد، و به انصار چيزى نداد، الا به سه نفر از فقراى آنان:
ابو دجانه سماك ابن خرشه، و سهل بن حنيف، و حارث ابن صمه، به اين وجه حمل نموده، بگوييم اگر در بين مهاجرين تقسيم كردند نه از اين باب بوده كه مهاجرين سهمى از فىء داشتند، بلكه از اين باب بود كه صرف در بين آنان مورد رضاى خدا بوده، و از مصاديق سبيل اللَّه بوده است.
و به هر حال منظور از فقراى مهاجرين كه مىفرمايد:
" لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ" مسلمانانى هستند كه قبل از فتح مكه از مكه به مدينه هجرت كردند، و آنان تنها كسانى هستند كه كفار مكه مجبورشان كردند از شهر و وطن خود بيرون شده خانه و اموال خود را بگذارند، و به مدينة الرسول كوچ كنند.
" يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً"- كلمه فضل به معناى رزق است، مىفرمايد از خانه و ديار خود بيرون شدند تا از خدا رزقى براى دنيا و رضوانى براى آخرتشان طلب كنند.
" وَ يَنْصُرُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ"- يعنى خدا و رسولش را با آن اموال و با جانهايشان يارى كنند.
" أُولئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ"- اينهايند راستگويان. اين جمله راستگويى مهاجرينى را كه چنين صفاتى داشتهاند تصديق مىكند.
" وَ الَّذِينَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإِيمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَيْهِمْ ..."
بعضى از مفسرين «1» گفتهاند:
اين آيه مطلبى جديد را بيان مىكند، مىخواهد انصار را كه از فىء سهم نخواستند مدح فرمايد، تا دلگرم شوند. و جمله" الَّذِينَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ" مبتداء است، و خبر آن جمله" يحبون" مىباشد، و منظور از اين كسان همان انصارند، و مراد از" تبوى دار" تعمير خانه گلى نيست، بلكه كنايه است از تعمير بناى مجتمع دينى، به طورى كه همه صاحبان ايمان در آن مجتمع گرد آيند. و كلمه" ايمان" عطف است بر كلمه" الدار".
و منظور از" تبوى ايمان" و تعمير آن، رفع نواقص ايمان از حيث عمل است، چون ايمان دعوت به سوى عمل صالح مىكند، و اگر جو زندگى جوى باشد كه صاحب ايمان نتواند عمل صالح كند، چنين ايمانى در حقيقت ناقص است، و وقتى كامل مىشود كه قبلا جوى درست شده باشد كه هر صاحب ايمانى بتواند دعوت ايمان خود را لبيك گويد، و مانعى بر سر راهش نباشد.
(1) تفسير ابى السعود، ج 8، ص 228.