ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

" وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ"- اين جمله مسلمانان را از مخالفت دستورات آن جناب بر حذر مى‏دارد و در عين حال، جمله" ما آتاكُمُ الرَّسُولُ ..." را تاكيد مى‏كند.

" لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً ..."

بعضى از مفسرين «1» گفته‏اند:

كلمه" للفقراء" بدل است از جمله" ذى القربى" و جملات بعدى‏اش. و آوردن نام" اللَّه" صرفا به منظور تبرك است، در نتيجه هر فى‏ء كه در اسلام آن روز به دست مى‏آمده، مخصوص رسول اللَّه (ص) و فقراى مهاجرين بوده. در روايت هم آمده كه رسول خدا (ص) فى‏ء بنى النضير را بين مهاجران تقسيم نمود، و به انصار نداد، الا به دو نفر، و يا سه نفر از فقراى ايشان.

بعضى «2» ديگر گفته‏اند:

بدل است از يتامى و مساكين و ابن سبيل، در نتيجه صاحبان سهم عبارت بوده‏اند از رسول خدا (ص)، و ذى القربى- چه اينكه فقير باشند و يا غنى- و فقراى مهاجرين و ايتام و مساكين آنان، و در راه ماندگان ايشان. و شايد مراد از قول آن كس كه گفته:

جمله" لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ" بيان مساكين در آيه قبلى است، نيز همين باشد.

ولى آنچه با رواياتى كه ما قبلا از ائمه اهل بيت (ع) نقل كرديم مناسب‏تر است، اين است كه بگوييم جمله" لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ ..."، بيان مصداق و موارد فى‏ء در راه خداست، كه كلمه" فلله" بدان اشاره است، نه اينكه فقراى مهاجرين يكى از سهامداران فى‏ء باشند، بلكه به اين معنا است كه اگر در مورد آنان صرف شود در راه خدا صرف شده است.

در اين صورت حاصل معناى آيه چنين مى‏شود:

خداى عز و جل امر فى‏ء را به رسول خود ارجاع داد، او به هر نحو كه بخواهد مى‏تواند مصرف كند- آن گاه به عنوان راهنمايى آن جناب به موارد صرف فى‏ء فرموده:

يكى از موارد آن راه خدا است، و يكى هم سهم رسول است، و يكى ذى القربى، و چهارم يتامى، و پنجم مساكين، و ششم ابن السبيل. و سپس موارد راه خدا و يا بعضى از آن موارد را نام برده، مى‏فرمايد:

يكى از موارد سبيل اللَّه فقراى مهاجرين است كه رسول هر مقدار كه مصلحت بداند به آنان مى‏دهد.

(1) تفسير ابى السعود، ج 8، ص 228.

(2) روح المعانى، ج 28، ص 51.