چند روايت راجع به نزول آيات نهى از دوستى با كفار و مشركين در ماجراى نامه نوشتن حاطب بن ابى بلتعه براى مشركين مكه‏

With over 100,000 free electronic resource in Persian, Arabic and English

بعضى از مفسرين «1» گفته‏اند:

اين آيه شريفه با آيه" فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ" «2» نسخ شده. ليكن اين نظريه درست نيست، براى اينكه آيه مورد بحث با اينكه مطلق است، شامل غير اهل ذمه و اهل معاهده نمى‏شود، و كفارى كه با اسلام سر جنگ دارند مشمول اين آيه نيستند، تا آيه سوره توبه ناسخ آن باشد، چون آيه مذكور تنها به كفار حربى و مشركين نظر دارد، با اين حال چطور مى‏تواند ناسخ آيه مورد بحث باشد، با اينكه هيچ مزاحمتى بين آن دو نيست.

" إِنَّما يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ أَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى‏ إِخْراجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ ..."

منظور از" الَّذِينَ قاتَلُوكُمْ ..." مشركين مكه‏اند. و معناى" ظاهَرُوا عَلى‏ إِخْراجِكُمْ" اين است كه يكديگر را در بيرون كردن شما كمك كردند. و جمله" أَنْ تَوَلَّوْهُمْ" بدل است از جمله" الَّذِينَ قاتَلُوكُمْ".

و در جمله" وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ" قصر افراد به كار رفته (يعنى حكم كلى" لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي ..."، را كه به اطلاقش شامل دوستى با همه كفار مى‏شد، منحصر كرد در يك طائفه از كفار، يعنى كفار مشرك مكه و ياوران ايشان)، در نتيجه معناى آيه چنين مى‏شود:

دوستداران مشركين مكه و دوستداران ياران مشركين كه عليه مسلمين آنها را كمك كردند، تنها آنان ستمكار و متمردان از نهى خدايند، نه مطلق دوستداران كفار. ممكن هم هست جمله مورد بحث از باب قصر و حصر نباشد، بلكه تنها براى تاكيد نهى" لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي ..." باشد.

بحث روايتى