رواياتى در باره مراد از" ن"،" قلم" و" ما يسطرون" - ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

بنا بر اين قرآن مى‏خواهد با نقل اين داستان يك قاعده كلى براى همه انسانها بيان كند.

و اينكه فرمود:

" و هر آينه عذاب آخرت بزرگتر است اگر بفهمند"، علتش اين است كه عذاب آخرت از قهر الهى منشا دارد، و چيزى و كسى نمى‏تواند در برابرش مقاومت كند، عذابى است كه خلاصى از آن نيست، حتى مرگى هم به دنبال ندارد، به خلاف عذابهاى دنيوى كه هم در بعضى اوقات قابل جبران است، و هم با مرگ پايان مى‏پذيرد، عذاب آخرت از تمامى جهات وجود، محيط به انسان است، و دائمى و بى‏انتها است، نه چون عذابهاى دنيا كه بالأخره تمام مى‏شود.

بحث روايتى

رواياتى در باره مراد از" ن"،" قلم" و" ما يسطرون"

در كتاب معانى به سند خود از سفيان بن سعيد ثورى روايت كرده كه از امام صادق (ع) تفسير حروف مقطعه اول سوره‏ها را پرسيده، و آن جناب فرموده:

اما حرف" نون" كه در اول سوره" ن" است، نهرى است در بهشت، كه خداى تعالى به آن دستور داد منجمد شود، و منجمد گشته مداد شد، و به قلم فرمود تا بنويسد، قلم آنچه بوده و تا روز قيامت خواهد شد در لوح محفوظ سطر به سطر نوشت، پس مداد مدادى است از نور، و قلم هم قلمى است از نور، و لوح هم لوحى است از نور.

سفيان مى‏گويد به او گفتم:

يا بن رسول اللَّه امر لوح و قلم و مداد را برايم بيشتر شرح بده، و از آنچه خدا به تو آموخته تعليمم بفرما.

فرمود:
اى ابن سعيد اگر نبود كه تو اهليت پاسخ را دارى پاسخت نمى‏دادم، بدانكه" نون" فرشته‏اى است كه به قلم گزارش مى‏دهد، و قلم فرشته‏اى است كه به لوح گزارش مى‏دهد، لوح هم فرشته‏اى است كه به اسرافيل گزارش مى‏دهد، و او نيز فرشته‏اى است كه به ميكائيل گزارش مى‏دهد و ميكائيل هم به جبرئيل، و جبرئيل به انبيا و رسولان.