لطفا منتظر باشید ...
مىكنيد كه دارد از دستتان مىرود و پيش رويتان مىميرد، و شما هيچ كارى نمىتوانيد بكنيد، و معناى اينكه فرمود:" وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْكُمْ وَ لكِنْ لا تُبْصِرُونَ" اين است كه:شما او را تماشا مىكنيد، در حالى كه ما از شما به وى نزديكتريم، چون ما به سراسر وجود او احاطه داريم، و فرستادگان ما كه مامور قبض روح او هستند نيز از شما به وى نزديكترند، اما شما نه ما را مىبينيد و نه فرستادگان ما را.و اينكه مساله قبض روح را هم به خدا نسبت داديم و هم به فرستادگان او، به خاطر اين است كه قرآن كريم اين كار را كرده، يك جا مساله قبض روح را به خدا نسبت داده، مىفرمايد:" اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِها" «1»، و در جاى ديگر آن را به ملك الموت نسبت داده، و فرموده:" قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ" «2»، و جاى ديگر آن را به رسولان خدا نسبت داده مىفرمايد:" حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا" «3».و جمله" فَلَوْ لا إِنْ كُنْتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ" تكرار همان" لولا" اى است كه گذشت، و اين تكرار به خاطر تاكيد است، و كلمه" مدينين" به معناى" مجزيين- جزا دادهشدگان" است، از ماده" دان- يدين" است، كه معناى" جزى- يجزى" را مىدهد، مىفرمايد:پس چرا او را بر نمىگردانيد اگر جزايى در كار نيست و شما جزا داده نمىشويد، و ثواب و عقابى نداريد." تَرْجِعُونَها إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ"- يعنى اگر راست مىگوييد و در ادعاى خود كه بعث و جزايى نيست، صادقيد، چرا او را بر نمىگردانيد؟ پس معلوم شد كه در واقع جمله" ترجعونها" مدخول" لولا" است، و تقدير كلام چنين است:" فلولا ترجعونها اذا بلغت الحلقوم، ان كنتم صادقين- اگر راست مىگوييد پس چرا جان او را كه به حلقوم رسيده بر نمىگردانيد".
وضع طوائف سه گانه (مقربون، اصحاب اليمين و اصحاب الشمال) در حال مرگ و پس از مرگ
" فَأَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ" در اينجا به بيان حال طوايف سهگانه كه در اول سوره به طور اجمال و تفصيل گذشت برگشته، وضع آنان در حال مرگ و بعد از مرگ را بيان مىكند. و ضمير" كان" به شخص محتضر بر مىگردد، كه بعد از حالت احتضار مىميرد، و مردنش از سياق كلام فهميدهمىشود.
(1) خدا جانها را در حين مردنش مىگيرد. سوره زمر، آيه 42.(2) بگو (شما در زمين گم نمىشويد بلكه) ملك الموتى كه موكل بر شما است جان شما را تمام و كامل مىگيرد. سوره سجده، آيه 11.(3) تا آنكه مرگ يكى از شماها برسد آن وقت فرستادگان ما او را تمام و كامل مىگيرند. سوره انعام، آيه 61.
