آيه" فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌّ" سرعت حساب را افاده مى‏كند و با آيه،" وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ" و امثال آن منافات ندارد - ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

" يُرْسَلُ عَلَيْكُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَ نُحاسٌ فَلا تَنْتَصِرانِ" كلمه" شواظ" به طورى كه راغب گفته «1» به معناى شعله بى‏دود آتش است. مجمع البيان «2» هم آن را به شعله سبز رنگى معنا كرده كه از آتش برمى‏خيزد، و اين معنا نزديك به همان معنايى است كه راغب كرده، و كلمه" نحاس" به معناى دود است، و راغب آن را به شعله بى‏دود معنا كرده، مى‏فرمايد:

آتشى سبز رنگ و بدون دود، و يا به شكل دود بر شما مسلط مى‏كند، و آن وقت ديگر نخواهيد توانست يكديگر را يارى كنيد.

" فَلا تَنْتَصِرانِ"- اين كلمه از باب افتعال است، كه وقتى تثنيه و دو طرفى مى‏شود معناى باب تفاعل" تناصر" را مى‏دهد، كه اصلا بر اين بنا شده، كه عملى طرفينى را تفهيم كند، پس جمله" لا تنتصران" معناى" لا تتناصران" را مى‏دهد، يعنى نمى‏توانيد يكديگر را نصرت دهيد، و بلا را از يكديگر برطرف نموده، در نتيجه همگى از رنج آن رهايى يابيد، براى اينكه آن روز همه اسباب از كار مى‏افتند، و هيچ حافظى از امر خدا وجود ندارد.

" فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّماءُ فَكانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهانِ" يعنى ناگهان آسمان شكافته مى‏شود، و چون چرمى سرخ رنگ قرمز مى‏شود.

آيه" فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌّ" سرعت حساب را افاده مى‏كند و با آيه،" وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ" و امثال آن منافات ندارد

" فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌّ" از اين آيه تا به آخر سوره وضع حساب و جزا و حال مجرمين و متقين را كه در دنيا از مقام پروردگار خود پروا داشتند و نيز مال كار آنان را بيان مى‏كند.

سپس آيه شريفه سرعت حساب را بيان مى‏كند، (و مى‏فرمايد:

حساب‏رسى او اين قدر سريع است كه از هيچ جن و انسى نمى‏پرسند چه گناهى كرده‏اى) و در جاى ديگر صريحا فرموده:

" وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسابِ" «3» و مراد از كلمه" يومئذ" روز قيامت است.

(1) مفردات راغب، ماده" شوظ".

(2) مجمع البيان، ج 9، ص 205.

(3) و خدا سريع الحساب است. سوره نور، آيه 39.