چند روايت راجع به تبعيد بنى النضير، عهد شكنى منافقان با آنان و داستان برصيصاى عابد كه كارش به كفر انجاميد - ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

" فَكانَ عاقِبَتَهُما أَنَّهُما فِي النَّارِ خالِدَيْنِ فِيها وَ ذلِكَ جَزاءُ الظَّالِمِينَ" از ظاهر آيه برمى‏آيد كه ضميرهاى تثنيه به شيطان و انسان برمى‏گردد كه نامشان در ضمن مثل گذشته آمده بود. در نتيجه در اين آيه عاقبت شيطان در فريبكارى‏اش و عاقبت انسان در فريب خوردن و گمراه شدنش بيان شده، و در آن اشاره شده كه اين عاقبت هم عاقبت منافقين است در وعده‏هاى دروغين كه به بنى النضير دادند، و هم عاقبت بنى النضير است در فريب خوردنشان از وعده‏هاى دروغى منافقين، و در اصرارشان بر مخالفت با رسول خدا (ص). و معناى آيه روشن است.

بحث روايتى

چند روايت راجع به تبعيد بنى النضير، عهد شكنى منافقان با آنان و داستان برصيصاى عابد كه كارش به كفر انجاميد

در الدر المنثور است كه ابن اسحاق، ابن منذر، و ابو نعيم- در كتاب دلائل- از ابن عباس روايت كرده‏اند كه گروهى از قبيله بنى عوف بن حارث- كه عبد اللَّه بن ابى بن سلول، و وديعة بن مالك، و سويد، و داعس از ايشان بودند- شخصى را نزد بنى النضير فرستادند كه قلعه‏هاى خود را خالى نكنيد، و ايستادگى كنيد و ما به آسانى شما را تسليم دشمن نمى‏كنيم، و اگر كارتان به جنگ بيانجامد با دشمن شما مى‏جنگيم، و اگر به جلاى وطن بكشد، با شما مى‏آييم، و ما نيز جلاى وطن مى‏كنيم. بنى النضير به اميد يارى آنان تن به جنگ دادند، ولى منافقين ياريشان نكردند، براى اينكه خدا ترس از مسلمانان را در دلهايشان بيفكند.

به ناچار بنى النضير از رسول خدا (ص) خواهش كردند به ريختن خون ايشان نپردازد، و به جلاى وطن ايشان رضايت دهد، و قبول كردند كه بيش از بار يك شتر از اموال خود نبرند، و هر چه حلقه (گويا منظور طلا آلات باشد) دارند نيز با خود نبرند. رسول خدا (ص) هم اين تقاضا را پذيرفت. و بنى النضير (براى اينكه خانه‏هايشان سالم به دست مسلمين نيفتد) آنها را خراب كردند، و آن را (گويا منظور اثاث است) بر پشت شتر خود نهاده روانه خيبر شدند، و بعضى هم به شام رفتند «1».

مؤلف

اين روايت با تعدادى از روايات كه مى‏گفت رسول خدا (ص) در آغاز شرط كرد كه بيش از بار يك شتر نبرند، منافات دارد، چون در آن روايات آمده كه بنى النضير اول اين پيشنهاد را نپذيرفتند، و در آخر وقتى از روى ناچارى پذيرفتند، رسول خدا (ص) قبول نكرد، و فرمود:

اجازه نداريد به غير از زن و بچه خود

چيزى ببريد. و آنها ناگزير شدند دست خالى بيرون شوند، و رسول خدا (ص) به هر سه نفر از آنان يك شتر و يك مشك آب داد.

(1) الدر المنثور، ج 6، ص 199.