(رواياتى در ذيل آيه:" أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا ..." و" أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ الشُّهَداءُ ..." و در باره حد زهد) - ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

اين آيات سه‏گانه كه از جمله" ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ" شروع مى‏شود، و در جمله" الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ" ختم مى‏گردد، به طورى كه ملاحظه مى‏فرماييد مردم را به انفاق و مبارزه با بخل و امساك دعوت و تشويق مى‏كند، و مى‏خواهد تا مردم از اندوه بر آنچه از ايشان فوت مى‏شود و شادى به آنچه به ايشان مى‏رسد زهد بورزند، براى اينكه امور از ناحيه خدا مقدر است، و قضايش از ناحيه او رانده شده، و در كتابى نوشته شده، كتابى كه هر چيزى را قبل از قطعى شدنش نوشته است.

بحث روايتى

(رواياتى در ذيل آيه:" أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا ..." و" أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ الشُّهَداءُ ..." و در باره حد زهد)

در الدر المنثور در ذيل آيه" أَ لَمْ يَأْنِ" آمده كه:

ابن مبارك، عبد الرزاق و ابن منذر از اعمش روايتى آورده‏اند كه گفت:

وقتى اصحاب رسول خدا (ص) به مدينه آمدند، و از زندگى مرفهى كه در مكه داشتند به يك زندگى فلاكت‏بارى دچار گشته، در نتيجه نسبت به پاره‏اى وظايف سست شدند، در اين آيه مورد عتاب قرار گرفتند، كه مگر وقت آن نشده كسانى كه ايمان آورده‏اند دلهايشان براى ذكر خدا نرم شود «1».

مؤلف

اين روايت معتدل‏ترين روايات وارده در شان نزول سوره است، و گرنه روايتى ديگر از ابن مسعود نقل شده كه گفت:

بين اسلام ما و بين عتابى كه خدا با آيه" أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ" به ما كرد بيش از چهار سال فاصله نشد «2».

از ظاهر اين روايت برمى‏آيد كه اين سوره در مكه نازل شده.

و باز در معناى آن روايتى است كه نقل شده مشعر بر اينكه عمر بعد از نزول اين سوره مسلمان شد «3». كه اين نيز دلالت دارد بر اينكه سوره در مكه نازل شده، چون اسلام عمر در مكه بود، ليكن خواننده توجه فرمود كه سياق آيات سوره به هيچ وجه با نزول آن در مكه سازگار نيست، و ممكن است روايت ابن مسعود را حمل كرد بر اينكه خصوص آيه" أَ لَمْ يَأْنِ ..."، و يا آن آيه و آيه بعدش در مكه نازل شده، و بقيه در مدينه.

(1 و 2) الدر المنثور، ج 6، ص 175.

(3) روح المعانى، ج 27، ص 164.