پيش از مرگ انفاق كنيد كه چون اجل آمد آرزوى باز گشت اجابت نمى‏شود - ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

كلمه" تلهى" از مصدر" الهاء" گرفته شده، و اين كلمه به معناى مشغول و سرگرم شدن به كارى و غفلت از كارى ديگر است، و منظور از" الهاء اموال و اولاد از ذكر خدا" اين است كه اشتغال به مال و اولاد انسان را از ياد خدا غافل كند، چون خاصيت زينت حيات دنيا همين است كه آدمى را از توجه به خداى تعالى باز مى‏دارد هم چنان كه فرمود:

" الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا" «1» و اشتغال به اين زينت دل را پر مى‏كند، و ديگر جايى براى ذكر خدا و ياد او باقى نمى‏ماند، و نيز غير از گفتار بى‏كردار، و ادعاى بدون تصديق قلبى برايش نمى‏ماند، و فراموشى پروردگار از ناحيه عبد باعث آن مى‏شود كه پروردگارش هم او را از ياد ببرد، هم چنان كه فرمود:

" نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ" «2» و اين خود خسرانى است آشكار، هم چنان كه باز در صفت منافقين فرمود:

" أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى‏ فَما رَبِحَتْ تِجارَتُهُمْ" «3».

و در آيه مورد بحث به همين معنا اشاره نموده، مى‏فرمايد:

" وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ".

در اين آيه شريفه مال و اولاد را نهى كرده و فرموده:

" مال و اولادتان شما را از ياد خدا غافل نسازد" در حالى كه بايد فرموده باشد:

" شما سرگرم به مال و اولاد نشويد" و اين به خاطر آن بوده كه اشاره كند به اينكه طبع مال و اولاد اين است كه انسان را از ياد خدا غافل سازد، پس مؤمنين نبايد به آنها دل ببندند، و گرنه مؤمنين هم مانند سايرين از ياد خدا غافل مى‏شوند، پس نهى در آيه نهى كنايه‏اى است، كه از تصريح مؤكدتر است.

پيش از مرگ انفاق كنيد كه چون اجل آمد آرزوى باز گشت اجابت نمى‏شود

" وَ أَنْفِقُوا مِنْ ما رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ ..."

در اين جمله مؤمنين را امر مى‏كند به انفاق در راه خير، اعم از انفاق واجب مانند زكات و كفارات، و مستحبّ مانند صدقات مستحبى. و اگر قيد" مِنْ ما رَزَقْناكُمْ" را آورد براى اعلام اين حقيقت بود كه دستور فوق درخواست انفاق از چيزى كه مؤمنين مالكند و خدا مالك آن نيست نمى‏باشد، چون آنچه را كه مؤمنين انفاق مى‏كنند عطيه‏اى است كه خداى تعالى به‏
آنان داده، و رزقى است كه رازقش او است، و ملكى است كه او به ايشان تمليك فرموده، آن هم تمليكى كه از ملك خود او بيرون نرفته پس در هر حال منت خداى تعالى راست.

(1) مال و فرزندان، زينت حيات دنيا هستند. سوره كهف، آيه 46.

(2) سوره توبه، آيه 67.

(3) اينان كسانى هستند كه ضلالت را با سرمايه هدايت خريدند، و تجارتشان سود نكرد. سوره بقره، آيه 16.