عمل خود مداومت و استمرار داشتهاند. و معناى آيه اين است كه: خداى تعالى براى آنان عذابى سخت تهيه ديده، به علت اينكه در عمل زشت خود مداومت دارند." اتَّخَذُوا أَيْمانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ" كلمه" أيمان"- به فتح همزه- جمع" يمين- سوگند" است. و كلمه" جنة"- به ضم جيم- به معناى پرده و پوششى است كه با آن خود را از شر حفظ مىكنند، سپر را هم به همين جهت" جنة" مىنامند. و كلمه" مهين"- به ضم ميم- اسم فاعل از مصدر اهانت و به معناى اذلال و خوار نمودن است.و معناى آيه اين است كه:منافقين سوگندهاى خود را پرده و پوشش خود كردند تا به وسيله آن، تهمت و سوء ظن را از خود دفع كنند. هر جا عملى از آنان سر زد كه مؤمنين را در عقايدشان به شك و ترديد انداخته آنان را مثل خود از راه خدا كه همان اسلام است منصرف سازد، و با سوگندهاى دروغ خود را تبرئه مىكردند، و به همين جهت عذابى خوار كننده دارند." لَنْ تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ" يعنى آن انگيزهاى كه وادارشان مىكرد چنين وضعى به خود بگيرند متاع زندگى دنيا است كه همان اموال و اولاد است، و ليكن با در نظر داشتن عذاب جاودانهاى كه دارند، و خداى تعالى آن را برايشان معين فرموده، و اينكه چقدر احتياج به خلاصى از آن دارند، آن متاع دنيا به هيچ وجه نمىتواند در خلاصى آنان مؤثر باشد، پس تا دير نشده به خدا ايمان بياورند، و او را بپرستند.
دروغ گويى منافقين در قيامت كه روز كشف حقائق است از باب بروز ملكات و عادات است
" يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعاً فَيَحْلِفُونَ لَهُ كَما يَحْلِفُونَ لَكُمْ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلى شَيْءٍ ..."كلمه" يوم" ظرف است براى مضمون جمله" أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذاباً شَدِيداً"، و يا براى مضمون جمله" أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ". و معناى جمله" فَيَحْلِفُونَ لَهُ كَما يَحْلِفُونَ لَكُمْ" اين است كه:در روز قيامت هم براى خدا سوگند خواهند خورد، همان طور كه در دنيا براى شما سوگند مىخورند.و ما در تفسير آيه شريفه" ثُمَّ لَمْ تَكُنْ فِتْنَتُهُمْ إِلَّا أَنْ قالُوا وَ اللَّهِ رَبِّنا ما كُنَّا مُشْرِكِينَ" «1» گفتيم كه سوگند دروغ خوردنشان در روز قيامت با اينكه آن روز روز كشف حقايق است، ازاين باب است كه ملكات آنان در آن روز كشف مىشود، و مساله دروغگويى در دلهاى آنان ملكه شده، در دنيا به دروغ عادت كرده بودند، هميشه بنا را بر اين داشتند كه باطل را سرپوشى براى حق كنند، و آن را با سوگند دروغين به صورت حق جلوه دهند.
(1) سوره انعام، آيه 23.