قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْيالَ وَ الْمِيزانَ بِالْقِسْطِ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ" «1»، و ما در تفسير همين آيه در سوره هود بحث كرديم كه چرا كمفروشى، افساد در زمين است.
" الَّذِينَ إِذَا اكْتالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ وَ إِذا كالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ" مصدر" اكتيال" كه فعل" اكتالوا" از آن مشتق است، وقتى با حرف" من" متعدى مىشود به معناى كيل گرفتن از مردم (و يا به عبارتى، خريدن كالا با كيل تمام است)، و اگر با حرف" على" متعدى شود به معناى ضرر. (و يا دادن جنس به مردم به كيل ناقص) است «2».
و اما كلمه" كيل" كه مصدر فعل" كالوا" است به معناى كيل دادن به مردم است، (كه خود من ترازو دارم) وقتى گفته مىشود." كاله الطعام و وزنه" معنايش اين است كه كالاى مردم را وزن وكيل كرد، چيزى كه هست از ميان همه طوائف عرب، اهل حجاز براى رساندن اين معنا مىگويند:" كاله الطعام و وزنه" و ساير طوائف عرب مىگويند:" كال له الطعام و وزن له- طعام و كالا را براى او كيل وزن كرد". و قرآن كريم به طورى كه مجمع البيان «3» گفته به لغت اهل حجاز نازل شده، و كلمه" استيفاء" كه فعل" يستوفون" مشتق از آن است به معناى گرفتن حق بطور تمام و كامل است، و كلمه" اخسار" به معناى افكندن ديگران در خسارت است.
و معناى آيه اين است كه: وقتى از مردم، كالايى مىگيرند حق خود را به تمام و كمال دريافت مىكنند، ولى وقتى مىخواهند كالايى به مردم بدهند به كيل يا وزن ناقص مىدهند، و مردم را به خسران و ضرر مىاندازند.
پس مضمون مجموع دو آيه يك مذمت است، و آن اين است كه مطففين حق را براى خود رعايت مىكنند، ولى براى ديگران رعايت نمىكنند. و به عبارتى ديگر حق را براى ديگران آن طور كه براى خود رعايت مىكنند رعايت نمىنمايند، و اين خود باعث تباهى اجتماع انسانى است كه اساس آن بر تعادل حقوق متقابل است، و اگر اين تعادل از بين برود و فاسد شود همه چيز فاسد مىشود.
(1) اى مردم من، به كيل و وزن وفا كنيد، و عدالت را در ميزان رعايت كنيد، و اموال مردم را به بخس مخوريد، و در زمين افساد و طغيان مورزيد. سوره هود، آيه 84. (2) كه در هر دو صورت ترازودار ديگرى است، در صورت اول كه خريدارم، مىخواهم كيل مرا چرب بكشد، و در صورت دوم كه فروشندهام مىخواهم خشك بكشد." مترجم". (3) مجمع البيان، ج 10، ص 451.