چگونگى آغاز خطبه، ادامه آن و طرح موضوع در آن به همراه آهنگ شورانگيز، تأثيرگذار و گدازنده كلام نبوى، ترديدى باقى نمىگذارد كه موضوع، بسى مهمتر و حساستر و دغدغهآميزتر از آن چيزى است كه برخى پنداشتهاند. يكى از نقلها را بياوريم:
حذيفة بن اسيد مىگويد: چون پيامبر خدا از حجّة الوداع باز آمد، مانع از آن شد كه اصحابش در پيرامون درختانِ نزديك به همِ دشت، بار افكنند. سپس به دنبال آنان فرستاد و در زير درختان، نماز [را به جماعت[ گزارْد. سپس برخاست و گفت:
اى مردم! همانا خداوند ريزبينِ آگاه به من خبر داده است كه هر پيامبرى به اندازه نصف عمر پيامبر قبلىاش عمر مىكند و من گمان دارم كه دعوت حق و وفاتم نزديك است و از من پرسيده مىشود و از شما هم پرسيده مىشود. شما چه خواهيد گفت؟
گفتند:
گواهى مىدهيم كه تو ابلاغ كردى و كوشيدى و خيرخواهى نمودى. پس خدا به تو جزاى خير دهاد!
گفت:
آيا به اينكه خدايى جز خداوند يكتا نيست و محمّد، بنده و پيامبر اوست و بهشت او حق است و دوزخ او حق است و مرگْ حق است و قيامت، بىترديد، آمدنى است و خداوند، همه مردگان را برمىانگيزاند، گواهى نمىدهيد؟
گفتند:
چرا، بدان گواهى مىدهيم.
گفت:
خدايا! گواه باش.