شرط ديگر مسئوليت اخلاقى آن است كه فرد از روى تعمّد و اراده، وظيفه اخلاقى خويش را ناديده انگارد. بنابراين هرگاه شخص در نتيجه خطا و سهو مرتكب ترك وظيفه اخلاقى گردد، هيچ گونه مسئوليت اخلاقى متوجه او نخواهد بود.
يكى از اساسى ترين ويژگى هاى يك نظام اخلاقى كارآمد آن است كه علاوه بر معرفى ملاك و معيار منطقى جهت ارزيابى زشتى و زيبايى اخلاقى، بتواند راه هاى شناسايى مصاديق آنها را نيز آشكارا نشان دهد. يكى از محورى ترين نارسايى هاى نظام هاى اخلاقى بشرى، ناكامى آنها در ارائه راهكارها و رهيافت هاى كارآمد براى شناسايى مصاديق فضيلت و رذيلت اخلاقى است; حتى اگر بپذيريم معيارها و ملاك هاى كلى ارائه شده از جانب آنها در باب نيكى ها و پليدى هاى اخلاقى، صواب باشد.(1)
در نظام اخلاقى اسلام سه رهيافت اساسى با ماهيتى خاص، براى رسيدن به مصاديق فضيلت و رذيلت اخلاقى مورد تأكيد قرار گرفته است:
معرفى ملاك و
1. ر.ك: مطهرى، مرتضى: مقدمه اى بر جهان بينى اسلامى، ص 277 ـ 278.