تعلیم و تربیت در اسلام

مرتضی مطهری

نسخه متنی -صفحه : 130/ 17

آخرهايش را نگاه كن " . و همين است كه در ادبيات اسلامي تحت عنوان " آخر بيني " آمده است ، مخصوصا در " مثنوي " در اين زمينه زياد بحث شده است . مي گويد :

اين هوي پرحرص و حالي بين بود(1) هر كه آخر بين بود او مؤمن است هركه آخور بين بود او بيدن است
عقل را انديشه يوم الدين بود هركه آخور بين بود او بيدن است(2) هركه آخور بين بود او بيدن است

لزوم توأم بودن عقل و علم

مسأله ديگر اينست كه عقل و علم بايد با يكديگر توأم باشد ، و اين نكته بسيار خوبي است . اگر انسان تفكر كند ولي اطلاعاتش ضعيف باشد ، مثل كارخانه اي است كه ماده خام ندارد يا ماده خامش كم است ، قهرا نمي تواند كار بكند يا محصولش كم خواهد بود .

محصول بستگي دارد به اينكه ماده خام برسد . اگر كارخانه ماده خام زياد داشته باشد ولي كار نكند باز فلج است و محصولي نخواهد داشت . حضرت در آن روايت مي فرمايد : يا هشام ثم بين ان العقل مع العلم عقل و علم بايد توأم باشد . عرض كرديم علم ، فراگيري است ، به منزله تحصيل مواد خام است ، عقل ، تفكر و استنتاج و تجزيه و تحليل است . آنگاه حضرت استناد مي كنند به آيه : " وتلك الامثال نضربها للناس وما يعقلها الا العالمون " ( 3 ) . ببينيد عقل و علم چگونه با هم توأم شده است .

1. خاصيت هوي اينست كه به زمان حال توجه دارد .

2. يعني بي دين است .

3. سوره عنكبوت ، آيه 43 : اين مثلها را براي مردم مي زنيم و جز دانشمندان تعقل نمي كنند .