شوپنهاور كه ويليام جيمز از او نيز ياد كرده است ، معتقد است : " اصل در زندگاني ، رنج و گزند است ، لذت و خوشي همانا دفع الم است و امر مثبت نيست ، بلكه منفي است ، و هر چه موجود جاندار در مرتبه حيات برتر باشد رنجش بيشتر است ، چون بيشتر حس مي كند و آزار گذشته را بيشتر به ياد مي آورد و رنج آينده را بهتر پيش بيني مي نمايد . . . يك دم خوشي ، عمري ناخوشي در پي دارد . ازدواج نمي كني در آزاري ، مي كني هزار دردسر داري . مصيبت بزرگ بلاي عشق است و ابتلاي به زن كه مردم مايه شادي خاطر مي دانند ، در صورتي كه سردفتر غمها است .
معاشرت مي كني گرفتاري ، نمي كني از زندگي بيزاري . بندگي ، بند و خداوندي صداع . مختصر ، تا جان در تن است از اين رنج و مشقت نمي توان رست . زندگي سراسر جان كندن است ، بلكه مرگي است كه دم بدم به تأخير مي افتد ، و سرانجام اجل مي رسد در صورتي كه از حيات ، هيچ سودي برده نشده و نتيجه مفيدي بدست نيامده است " ( 1 ) . در جهان اسلام نيز احيانا كساني بوده و هستند كه جهان را تاريك مي بينند و همواره چهره اي گرفته و عبوس و خشمگين در برابر جريانات آفرينش نشان مي دهند و به قول ويليام جيمز گفته هاشان نوعي دندان غروچه است . " ابوالعلاء معري " فيلسوف و شاعر معروف عرب و همچنين خيام شاعر از اين گروه اند .
اينكه مي گويم " خيام شاعر " از آن جهت است كه محققين باور ندارند كه اشعار معروف بدبينانه . از خيام فيلسوف و رياضيدان باشد . آنچه براي خيام شاعر موجب حيرت و رنج و ناله است براي " خيام فيلسوف " حل شده است ( 2 ) . در عصر ما به تقليد از اروپائيان ، و به علل ديگر كه اكنون جاي ذكرش نيست ، نويسندگاني بدبين پيدا شده اند كه زهرهايي از اين راه به جان جوانان مي ريزند و آنان را بي علاقه به زندگي و احيانا وادار به خودكشي مي كنند و از طرف عوامل مرئي و نامرئي مورد تشويق قرار مي گيرند و روز بروز بر عددشان افزوده مي گردد . صادق هدايت از اين گروه است .
نوشته هاي وي به قول ويليام جيمز حالت همان خوكي را مي نماياند كه زير تيغ ، ناله سر مي دهد و يا موشي كه در حالي كه مشغول جان دادن است جيرجير مي كند . نقطه مقابل امثال نيچه و شوپنهاور و ابوالعلاء و خيام ، فلاسفه و حكماي
1. سير حكمت در اروپا ، ج 3 ، بخش چهارم 2. رجوع شود به كتاب " خدمات متقابل اسلام و ايران " چاپ هفتم به بعد بحث " خدمات فلسفي ايرانيان به اسلام " .