در اين خطبه ستمگرى زمانه را وصف كرده و مردم را به پنج دسته تقسيم مى فرمايد.
همچنين در آن از زهد در دنيا سخن به ميان آمده است.
اين خطبه از چهار بخش تشكيل شده است: بخش نخست، از وضع اسف انگيز جامعه در زمان امام عليه السلام و مشكلاتى كه بر سر راه نيكوكاران و پاكدلان وجود داشته سخن مى گويد: در بخش دوم، امام عليه السلام مردم آن زمان را (و احتمالا مردم هر عصر و زمان را) به چهار گروه تقسيم مى كند: (الف): گروهى كه چون قدرت ندارند، دست به فساد نمى آلايند.
در واقع از غم بى آلتى افسرده اند.
(ب): گروهى كه داراى قدرتند و از قدرتشان براى ايجاد فساد و رسيدن به مال و مقام دنيا بهره مى گيرند.
(ج): گروهى كه به ظاهر، اعمال الهى و اخروى انجام مى دهند، ولى در حقيقت با اين عمل دنيا را مى طلبند، نه آخرت را.
(د): گروه ديگرى كه چون دستشان به قدرت نمى رسد، خود را به زهد و قناعت مى زنند، در صورتى كه نه زاهدند و نه اهل قناعت.
امام عليه السلام ويژگيهاى هر يك از اين چهار گروه را- كه در هر اجتماعى وجود دارند- بيان مى كند.
در بخش سوم، سخن از گروه ديگرى است كه حضرت از آنها به طور جداگانه ياد مى كند.
مردان شري ف و پاك طينتى كه به خدا دل بسته اند و در راه او گام برمى دارند.
امام على عليه السلام آنها را نيز به چند دسته تقسيم مى فرمايد و به طور دقيق و ظريف ويژگيهاى هر دسته را شرح مى دهد.
در بخش چهارم، كه بخش پايانى خطبه است- مردم را به زهد و بى اعتنايى به دنيا كه عشق به آن، سرچشمه همه گناهان و بدبختيها است، دعوت مى فرمايد و در جمله هاى كوتاه حق سخن را ادا مى كند.