امر تدريجى كه حدوث هاى مستمر و پياپى است و جزء اول آن معلوم الحدوث و معلوم الزوال و جزء دوم آن مشكوك الحدوث است آيا قابل استصحاب است؟ مثل استصحاب نهار با شك در زوال آن.
بلى، چون امر تدريجى عليرغم حدوث و زوال مستمر اجزاءش با يكديگر اتصال حقيقى دارند امر واحد محسوب مى شود و بر جزء دومش بقاى همان امر واحد صدق مى كند و در حقيقت آن امر واحد متيقن البدايه و مشكوك النهايه مى باشد.
1. كلى قسم اول: اثر شرعى بر وجود كلى مترتب است مثل: "سبح مادام انسان فى المسجد" و اين طبيعى در ضمن يك فرد تحقق دارد با شك در بقاى آن فرد قابل استصحاب است.
2. كلى قسم دوم: كلى در ضمن احد الفردين تحقق يافته است ولى اگر در ضمن فرد اول تحقق يافته باشد معلوم الزوال و اگر در ضمن فرد دوم باشد معلوم البقاست اينجا با استصحاب كلى حكم به بقاى همان كلى مى باشد. ولى استصحاب فرد ممكن نيست.
3. كلى قسم سوم: كلى در ضمن فردى معلوم الزوال تحقق يافت و شك در وجود فرد ديگر كلى همزمان با زوال فرد اول داريم. اينجا نه استصحاب فرد و نه استصحاب كلى ممكن نيست چون متعلق يقين و شك كاملاً متفاوت است و جامع قابل استصحاب وجود ندارد.
صورت تعارض و تساقط دو استصحاب جارى در دو جزء كه بااستصحاب اول، بقاء جزء اول تا زمان دوم استصحاب مى شود و بااستصحاب دوم، عدم وجود و حدوث دوم تا زمان ارتفاع اول اثبات مى گردد.