بيش تر، گسترده تر و صعودى يابد. تحمل آرا و عقايد و نيز تساهل و تسامح و داشتن رفتار معتدل با احزاب و جمعيت ها، انجمن ها، اتحاديه ها، سنديكاها شرط لازم براى تحقق پلوراليسم است.1 آنارشيست(Anarchisres) كه خواستار آزادى فرد از همه ى قيود و قيموميت ها و حاكميت هاست و طالب حذف بالقوه و بالفعل حكومت هاست خواهان پلوراليسم در جنبه هاى افراطى آن است.2
3 ـ 7 ـ پلوراليسم اخلاقى نوعى نسبى انگارى ارزشى و نفى ضوابط ثابت و عام اخلاقى و نفى استدلال پذيرى از ارزش هاى اخلاقى را افاده مىكند.
4 ـ 7 ـ پلوراليسم فرهنگى به معناى رسميت بخشيدن و حقانيت دادن به تمام فرهنگ ها و نفى هر گونه رجحان فرهنگى مىباشد. وجه مشترك پلوراليسم اجتماعى، فرهنگى يا سياسى و اخلاقى، نسبى انگارى معرفت شناسانه است كه بر اين اساس در ساحت جامعه، مفسر و مرجع رسمى در امور اجتماعى وجود نيابد و جامعه به صورت غير ايدئولوژيك و بر پايه عقلانيت كثرت انديش اداره گردد.
نظام هاى حزبى در كشورهاى مختلف، به اشكال گوناگون از جمله نظام دو حزبى، تك حزبى و نظام چند حزبى تشكيل مىشوند. نظام دو حزبى در انگلستان پديدار شد. وجود اشراف سركرده و شواليه ها و بعدها ويگس ها و تورىها و سپس ليبرال ها و محافظه كارها و سرانجام حزب كار و حزب محافظه كار آشكار مىكند كه نظام دو حزبى، كم و بيش در انگلستان رشد يافته است.
1. نقد و نگرش به فرهنگ اصطلاحات علمى ـ اجتماعى، ص 226. 2. همان، ص 49.