دين براي حيات انسان دو مرحله يا دو نشئه را معرفي مينمايد: مرحله يا نشئه دنيا كه محدود و موقت است و در حقيقت مرحله مقدماتي حيات اوست.
مرحله يا نشئه آخرت كه نامحدود و جاودانه است و نتيجه و محصول حيات دنياست.
ما در اين مقاله به تناسب بحثمان به معرفي اجمالي اين دو مرحله ميپردازيم.
حيات دنيا و اقامت موقت انسان در زمين
همه موجودات عالم به تناسب ساختار وجودي خود و كمالات ويژهشان، حركت و بازگشتي بهسوي خداوند دارند و خداوند بهعنوان كمال مطلق و خالق و ربّ و اله آنها، مقصود نهايي و هدف همه موجودات است. انسان نيز از اين مسير عمومي مستثني نيست. او نيز همراه با كاروان هستي بهسوي مبداء متعال و مقصد اعلي در حركت است و در نهايت همراه با ساير موجودات به لقاي ربّ خود خواهد رسيد. انسان با داشتن روحي الهي، حركت بهسوي ابديت و بهسوي رب خود را، از زمين آغاز ميكند.
«و لكم فيالارض مستقر و متاع الي حين قال فيها تحيون و فيها تموتون و منها تخرجون.» يعني (استقرار شما در زمين و بهرهمنديتان از آن براي مدتي معين است. در اين زمين زندگي ميكنيد و در آن ميميريد و از آن برانگيخته ميشويد).9
به عبارت ديگر زمين مركزي موقت براي زندگي و حيات انسان است. اين مدت موقت از زندگي در روي زمين، در زبان دين به «حيات دنيا» ناميده ميشد.
امام علي عليه السلام علت اين نامگذاري را چنين بيان ميفرمايد:
«انما سميت الدنيا دنيا، لانها ادني من كل شيء» يعني (بدرستي كه دنيا، دنيا ناميده شد بهدليل اينكه از هرچيزي پستتر است).10
حيات دنيا همانطور كه از نامش پيداست پستترين مرحله از مراحل حيات و پايينترين مرحله وجود است. لذا كمترين كمالات، از جمله حيات در آن ظهور دارند. حيات واقعي در آخرت است كه باطن و اصل اين جهان است و همه كمالات بهطور تام و كامل و خالص در آن است. هرچه از كمالات در دنياست، از آن عالم تابيده است و اين مقدار از حيات دنيا و كمالات آن، آنقدر كم و ضعيف است كه در برابر آخرت بازيچهاي بيش نيست. بهطوركلي هر كمالي را كه خداوند در زمين قرار داده است، متناسب با حيات دنياست. يعني حيات ضعيف و پست. خداوند در اين باره ميفرمايد:
«فما اوتيتم من شي فمتاع الحيوة الدنيا و ما عنداللّه خير و ابقي للذين امنوا و علي ربهم يتوكلون» يعني (آنچه كه از نعمتهاي دنيا به شما داده شده متاع متناسب با حيات دنياست و آنچه نزد خداست بسيار بهتر و باقيتر است ـ ولي ـ براي كسانيكه ايمان بياورند و در كارهايشان به پروردگارشان توكل كنند).11