تخليه گاهى به تدريج انجام مىگيرد؛ يعنى سالكين راه حقيقت به مرور زمان و در طول مدتى كم يا زياد، يكايك صفات زشت و رذايل اخلاق را از صحيفه نفس خود پاك سازى مىكنند؛ مثلاً گاهى با رذيله حسد دست به گريبان مىشوند، تا كمكم دامن نفس را از آن بزدايند. با رذيله تكبّر رويارو مىگردند، تا آن را از زمينه نفس ريشه كن نمايند و به همين صورت با رذايل ديگر مواجه مىشون تا فضاى نفس را از آنها غبار روبى و آفت زدايى كنند.
آنان اگر ببينند كه اين رذايل در شخصيت شان وجود دارد، با مطالعه آيات كريمه و روايات شريفه و ساير بياناتى كه در كتابهاى اخلاقى اين صفات آمده است و با انجام اعمالى ضدّ اين صفات، آنها را از كانون وجود مىزدايند؛ مثلاً صفت تكبّر را اولاً با توجه به آيات و رواياتى كه در ذم آن وارد شده، با تواضع و فروتنى در برابر هر پير و جوان و هر خرد و كلان، اين صفت نكوهيده را از دامن نفس خود مىپيرايند و به لباس مقدس تواضع و فروتنى آراسته مىشوند. البته تخليه به اين صورت تدريجى، اگر در مورد تمام رذيله به كار گرفته شود، ممكن است سالها به طول بينجامد، امّا بسيار راحتتر از تخليه دفعى است.
تخليه دفعى آن است كه انسان در مدتى كوتاه، بكله در ظرف چند لحظه، با تصميمگيرى قاطع، انقلاب و تحولى در كانون خود پديد اورد و يك باره دگرگون گردد.