درآمدی بر شکل گیری شخصیت جوان

سید ضیاء مرتضوی

نسخه متنی -صفحه : 32/ 26
نمايش فراداده

فرا راه

براى كاستن از تأثيرات منفى چنين تلقينهايى كه گاه به صورت يك باور عمومى نقشى تعيين كننده مى يابد و براى ناديده انگاشتن اين موانع كه در واقع مانع نيستند اما تلقين و باورهاى غلط توانسته است آنها را به عنوان عاملى بازدارنده تبديل كند، در ارشادات دينى دعوت به عنصر «توكل» شده ايم. توكل و تكيه بر عنايت الهى و تلاش بدون دغدغه خاطر، به عنوان كفّاره و جبران كننده «طيره» و فال بد، به شمار رفته است. (30) پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم خود از تفأل به خير استقبال مى كرد و آن را دوست مى داشت اما طيره و فال بدزدن و شوم پنداشتن و امثال آن را خوش نداشت و به عنوان يك دستورالعمل به كسانى كه خود را گرفتار اين وساوس نموده و در مواجهه با زمينه هاى تلقين منفى دچار دغدغه خاطر مى شدند اين جملات را دستور مى داد كه بازگو نمايند:

خدايا! نيكى و خير تنها از جانب توست و بديها را تنها تويى كه دفع مى كنى و توان و قوه اى جز به تو نيست. (31)

مى بينيد كه تلقين مثبت كه مى تواند منشأ رشد، سازندگى، اميدوارى، و دلگرمى به نهايت كار باشد مورد علاقه آن حضرت صلّى الله عليه وآله وسلّم است و براى جلوگيرى از تأثيرات مخرّب تلقينهاى منفى كه در بسيارى از موارد، شخص، ناخودآگاه گرفتار آن مى شود، پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم به خالق هستى كه همه نيكيها به دست او است فرا مى خواند و براى زدودن آثار منفى روانى تبليغات، تلقينها و تحليلهاى منفى كه در بسيارى موارد به صورت باور عمومى و گاه فرهنگ ملّى! درآمده دستور مى دهد جملات مذكور نه در دل بلكه بر زبان آيد.

جوان در فعليت بخشيدن به تواناييها و استعدادهاى ذاتى خويش و درنتيجه شكل دادن به شخصيت خود، نيازمند اعتماد به نفس، باور به توانايى و دورى از دغدغه ها و وسوسه هايى است كه چون آفتى بزرگ مانع بروز شخصيت ارزشمند او مى شود. او بايد همواره اين باور را به خود تلقين كند و در خويش بدمد كه على رغم تبليغات، جاذبه ها، تلقينها، آفتهاى سنت شده اجتماعى، با اعتماد به نفس و توكل بر خداى بزرگ و تقويت روح اميد مى تواند عنصرى بس مفيد، شايسته و سراسر سعادت و نشاط باشد.

شكل گيرى شخصيت جامعه نيز چنان كه اشاره شد با همين موانع مواجه است. بويژه آنان كه سعادت ملتهاى مسلمان را هيچ گاه خواهان نبوده اند همواره اين تلاش را جزء اساسى ترين كارهاى خود مى دانند كه با حجم وسيعى از ابزارهاى تبليغى و تلقينى خويش، باور و فرهنگ عدم اعتماد به نفس، احساس ناتوانى، ترديد و سرگردانى، روحيه وابستگى، خودكم بينى، بزرگ نمايى مشكلات و موانع، نااميدى، سرخوردگى، خمودى، بى ارادگى و تسليم پذيرى را در جان جامعه تقويت كنند. جوان بايد اين سدها و موانع كاذب را بشكند و به جز ارزشهاى اسلامى، انسانى هيچ معيار ديگرى را در بازيابى و شكل دهى به شخصيت خويش نپذيرد.