شيخ محمد پسر حسين پسر عبد الصمد حارثى عاملى جبعى، شيخ الاسلام، بهاء المله و الدين، استاد استادان و مجتهدين، از شخصيتهاى بس نامدارى است كه شهرتش عالمگير است. و تبحر او در علوم و دانشها و موقعيت استوارى كه در فضل وديندارى دارد، از هر گونه ستايش و توصيف مستغنى است، و نيازى نيست كه در مقام او سخن گفت، چرا كه هر كس او را شناخته، بخوبى شناخته است، اين دانشمند الهى فقيه محقق و عارف بزرگوار و مولف با ابتكار و بحاث نكته سنج و نيك انديش و اديب شاعر و بر خوردار از همه فنون را، همه مى شناسند. او يكى از نوابغ امت اسلامى، و از نوابغ بزرگ، قهرمان جهان دين و دانش و كسى است كه " محبى " در كتاب"خلاصه" خود 404: 3 او را چنين معرفى كرده است:
" شيخ بهائى تاليفات و تحقيقات گوناگونى دارد، و او از شايسته ترين كسانى است كه لازم است شرح حال و اخبار و مزاياى او را وجهه همت قرار داد، و عالم رابه فضايل و بدايعش آشنا كرد. او به تنهايى يك امت بود، بجهت اينكه به همه دانشها احاطه داشت، و از دقايق فنون آگاه بود. و گمان نمى كنم كه زمانه نظير او را بياورد، و همتايى بر او نشان دهد. خلاصه سخن اينكه تاكنون گوش حقيقت نيوشان، اخبارى شگفت تر از حالات و اخبار او نشنيده است.
نسبش به تابعى علوى مذهب حارث همدانى منتهى مى شود، و ما شرح حال او را در ترجمه پدر بزرگوارش شيخ حسين نقل كرده ايم.
شرح حال و توصيف احوال او را آنچنان كه شايسته است مى توان در لابلاى بسيارى از كتب شرح حال بدست آورد كه از آن جمله است:
سلافه العصر ص 289، امل الامل ص 26، تذكره نصر آبادى ص 150 الروضه البهيه از سيد شفيع، ريحانه الالباء شهاب الدين خفاجى ص 107 - 103، خلاصه الاثر محبى 445 - 44: 3، جامع الرواه اردبيلى، اجازات البحار 123، نقد الرجال ص 303، محبوب القلوب اشكورى، لولوه البحرين ص 15، رياض الجنه زنورى در " الروضه الرابعه " ذيل حرف باء تحت عنوان " بهائى "، الاجازه الكبيره شيخ عبد الله سماهيجى، اجازه الكبيره شيخ ميرزا حيدر على بن عزيز الله نظرى اصفهانى. تاريخ عالم آرا ج 1 ص 115، الاعلام زركلى 3 ص 889، نسمه السحر فيمن تشيع و شعر، روضات الجنات ص 632، مستدرك الوسائل 3 ص 417، رياض العارفين ص 45، مجمع الفصحاء 2 ص 8، روضه الصفاء ج 8 در ذكر علماى دوره صفويه، نجوم السماء ص 26، طرائق الحقائق 1 ص 137، مطلع الشمس 2 ص 157 تا 386، تتميم امل الامل از ابن ابى شبانه، تكمله الرجال شيخ عبد النبى كاظمى، شرح قصيده " وسيله الفوز و الامان " از احمد متينى، قصص العلماء ص 169، تكمله امل الامل از سيد ابى محمد حسن صدر الدين كاظمى، تنقيح المقال 3 ص 107 هديه الاحباب ص 109، الكنى و الالقاب 2 ص 89، سفينه البحار 1 ص 113، الفوائد الرضويه 2 ص 521 - 502، مفتاح التواريخ ص 332، منن الرحمان 1 ص 6، دائره المعارف بسقانى 2 ص 464 - 462، تاريخ آداب اللغه العربيه 3 ص 328، وفيات الاعلام شيخ رازى معجم المطبوعات ص 1262، مجله العرفان جزءهشتم و نهم از جلد 2"سال 1328 هجرى" ص. 521 و 476 و 472 و 413 - 407 و 383
شاگردش علامه مولى مظفر الدين على، در شرح حال استاد رساله اى تاليف كرده، و همچنين شيخ ابو المعالى پسر حاج محمد كلباسى نيز، در احوال وى كتابى نگاشته است: اخيرا كتابى در تاريخ زندگانى اين دانشمند به طبع رسيده بقلم " سعيد نفيسى " نويسده ايرانى و در پايان اين بخش در پيرامون اين كتاب سخن خواهيم گفت.