ميان خود بر پايه عفو و گذشت مىنهد، و حتى در مقابل دشمنان در آنجا كه از عفو و گذشت سوءاستفاده نشود به آن توصيه مىكند.

عفو و انتقام در روايات اسلامى

مسأله فضيلت عفو و نكوهش انتقام در روايات اسلامى بازتاب وسيعى دارد، و تعبيرات بسيار تكان دهنده اى درباره آن ديده مىشود از جمله:

1ـ در حديثى از پيامبر اسلام (صلّى الله عليه وآله) آمده است «اِذا كانَ يَوْمُ الْقِيامَةِ نادى مُناد مَنْ كانَ اَجْرُهُ عَلَى اللّهِ فَلْيَدْخُلِ الْجَنَّةَ فَيُقالُ مَنْ ذَا الَّذى اَجْرُهُ عَلَى اللّهِ، فَيُقالُ الْعافُونَ عَنِ الناسِ فَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِساب; هنگامى كه روز قيامت مىشود ندا دهنده اى صدا مىزند هر كس اجر او بر خدا است وارد بهشت شود، گفته مىشود چه كسى اجرش بر خدا است؟ در پاسخ مىگويند: كسانى كه مردم را عفو كردند، و آنها بدون حساب داخل بهشت مىشوند». (1)

2ـ در حديث ديگرى از همان بزرگوار مىخوانيم كه در يكى از خطبه ها فرمود: «اَلا اُخْبِرُكُمْ بِخَيْرِ خَلائِقِ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ اَلْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَكَ وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَكَ وَالاِْحْسانُ اِلى مَنْ اَساءَ اِلَيْكَ، وَ اِعْطاءُ مَنْ حَرَمَكَ; آيا به شما خبر دهم كه بهترين اخلاق دنيا وآخرت چيست؟ عفو و گذشت از كسى كه به شما ستم كرده، و پيوند با كسى كه از شما بريده، و نيكى به كسى كه به شما بدى كرده، و بخشش به كسى كه شما را محروم ساخته است». (2)

در اين حديث شريف عالى ترين مراتب عفو كه همان پاسخ دادن بدى با خوبى است در شاخه هاى مختلف بيان شده است و اين مقام انبياء و اولياء و صلحاى راستين است.

3ـ اميرمؤمنان على (عليه السلام) مىفرمايد: «اَلْعَفْوُ تاجُ الْمَكارِمِ; عفو و گذشت تاج فضايل اخلاقى است». (3)

مى دانيم تاج هم نشانه عظمت و قدرت است، و هم زينت، و بر بالاترين عضو بدن يعنى سر گذاشته مىشود، اين تعبير نشان مىدهد كه عفو و گذشت در ميان همه

1. همان، ذيل آيه 40 سوره شورى.

2.اصول كافى، جلد 2، صفحه 107.

3. شرح غررالحكم، جلد 1، صفحه 140 (حديث 520).