ادع لى سبيل ربك بالحكمه والموعظه الحسنه وجادلهم بالتي هي احسن ن ربك هو اعلم بمن ضل عن سبيله وهو اعلم بالمهتدين
با حكمت و اندرز نيكو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشى كه نيكوتر است، استدلال و مناظره كن! پروردگارت، از هر كسى بهتر مىداند چه كسى از راه او گمراه شده است; و او به هدايتيافتگان داناتر است. (125)
Invite (all) to the Way of thy Lord with wisdom and beautiful preaching; and argue with them in ways that are best and most gracious: for thy Lord knoweth best, who have strayed from His Path, and who receive guidance.
(125)(ادع الي سبيل ربك بالحكمه و الموعظه الحسنه وجادلهم بالتي هي احسن ان ربك هو اعلم بمن ضل عن سبيله و هو اعلم بالمهتدين ):(با فرزانگي و موعظه نيكو به راه پروردگارت دعوت كن و با مخالفان به طريقي كه نيكوتر است مجادله نما،كه هماناپروردگارت كسي را كه از راه او گمراه شده بهتر مي شناسد و هموهدايت يافتگان رابهتر مي داند)،در اينجا طرق سه گانه دعوت كه همان سه طريق منطقي برهان ،خطابه وجدل است باعنوان حكمت ،موعظه ومجادله ذكرشده . (حكمت )يعني رسيدن به حق به وسيله علم و عقل كه از نظر منطقي (برهان ياحجت )كه بدون شك و ابهام مخاطب را به سوي حق هدايت مي كند و مبتني برمقدمات عقلي و بديهي مي باشد از مصاديق آنست ،(موعظه )يعني ذكر نمودن اعمال نيك بگونه اي كه قلب شنونده از شنيدن آن رقت بيابد و تسليم گردد، اماخداوند موعظه را به قيد (حسنه )مقيد نموده ، لذا معلوم مي شود كه همه موعظه هانيكو و حسنه نيستند، آري خطيب مي تواند به قدرت موعظه و خطابه خود حقي را در نظر مردم ناحق كرده و يا به عكس باطل را حق جلوه دهد، ليكن موعظه حسن موعظه اي است كه در آن حق به گونه اي براي مردم بازگو شود كه در دل ايشان جايگير گردد و به آن متمايل گردند و نيز خود واعظ و خطيب به آن حق ملتزم بوده و واعظ غير متعظ نباشد. و(جدال )يعني سخن گفتن از طريق نزاع و غلبه جوئي ، و مجادله منطقي حجتي است كه خصم را از آنچه بر آن اصرار مي كند منصرف نمايد، بدون آنكه قصد ظهور حق در بين باشد، اما مجادله احسن كه قرآن آن طريق را به پيامبرسفارش نموده ، آن است كه در آن از هر سخني كه دشمن را به عناد و لجبازي تهييج مي كند پرهيز شود و مقدمات كاذب درآن بكار نرود(هر چند كه خصم آنهارا صادق پندارد) و نيز از بي عفتي در كلام و سوء تعبير و توهين به مقدسات طرف مقابل اجتناب شود، چون در غير اين صورت براي اثبات حقي ، حق ديگري ابطال مي شود. بايد دانست كه ترتيب در حكمت و موعظه و جدال به حسب افراد است ،يعني حكمت و برهان همه انواعش نيكوست ، لذا ابتدا ذكر شده و موعظه دو نوع بود، خوب و بد، و خداوند موعظه خوب را در مرتبه دوم ذكر نمود و جدال كه سه نوع است ، بد، خوب و خوبتر و خداوند جدال خوبتر را در مرتبه سوم ذكرفرمود و تشخيص اينكه در چه موردي كداميك از فنون فوق را بايد بكار بست به عهده شخص دعوت كننده مي باشد كه با حسن انتخاب خود بايد هر كدام را كه بهتر و مناسبتر است و اثر بيشتري در هر موقعيت دارد بكار بندد و با هر گروهي به فراخور موقعيت و فهم و دريافت آنها از هر يك از روشهاي مذكور استفاده نمايد و در انتها مي فرمايد پروردگارت داناتر است به كساني كه گمراه شده اند وكساني كه هدايت يافته اند، پس او مي داند كه تنها چيزي كه در امر دعوت مفيد وهدايت كننده است حكمت و موعظه نيكو و جدال احسن است ، اما كساني كه گمراه شده اند در صدد فريب و خدعه ديگران از راه مغالطه (58)،و حق نمودن باطل هستند و خداوند به احوال آنها داناتر است .
اي ر سو ل محترم د عوت كن قو مر ا بر اه خد ا و ندي د ين حق و صر ا ط مستقيم بحكمت با د له و ا ضحه و بر ا هين محكمه از ر وي منطق صحيح و بمو عظه حسنه از ر اه نصيحت و پند و بيان مصا لح و مفا سد با كما ل ر ا فت و مهر با ني و د لسوزي و مجا د له كن يعني د فع شبهات آ نها و ا شكا لات آ نها ر ا از طر يق حسن بنما با بيان شير ين و صحيح محققا پر و ر د گا ر تو بهتر ميد ا ند و عا لم تر ا ست بكسا نيكه گمر اه شده ا ند از ر اه حقه ا لهيه و ا و د ا نا تر ا ست بكسا نيكه قبو ل هد ا يت ميكنند ا دع ا لي سبيل ر بك با لحكمت د ر مجلد سيم ا ين تفسير صفحه51 د رذ يل آ يه شر يفه يؤ تي ا لحكمت من يشاء و من يؤت ا لحكمت فقد ا و تي خير ا كثير و ما يذ كر ا لا ا و لو ا لا لباب بقره آ يه269 بيان ا قو ا ل مفسر ين ر ا د ر معناي حكمت كر ده ا يم كه تمام بي مد رك و تفسير بر اي ا ست و د ر ا خبا ر بقر آن و فقه و طا عت ا لله و معر فه ا لا مام و ا جتناب ا لكبا ئر تفسير شده و مكر ر گفته ا يم كه ا خبا ر بيان مصا د يق ميكند و منا في با عموم آ يه ند ا ر د و تحقيق كلام ا ينستكه حكمت يكي از صفات خد ا ا ست و از شئون علم ا ست بمعناي علم بمصا لح و مفا سد ا مو ر و لذ ا حكماء تعر يف كر د ند بمعر فت ا لا شياء بقد ر ا لطا قت ا لبشر يت لذ ا ميگو ئيم شا مل جميع علوم ميشو د علم با صو ل د ين علم ا خلاق فقه ا صو ل تفسير حتي علم طب علم طبيعي علم كلام منطق حتي نحو صرف معا ني بيان و غير ا ينها و ا لبته ا ين مر ا تبي د ا ر د هر كس با ند ازه ا ستعد ا د و قا بليت خو د بهره بر د ر اي مي كند بلكه ا نتهاء از بر اي ا و نيست كه خد ا و ند بجميع حكم و مصا لح و فو ا ئد و مضا ر ا شياء تكو يني و ا فعا ل عبا دي و حسن و قبح هر شئي عا لم ا ست لذ ا ميفر ما يد د عوت كن عبا د و ا مت خو د ر ا بر اه حق از ر وي د ليل و بر هان صحيح با قا مه معجز ات و بيا نات شيو ا و ا د له عقليه و بر ا هين حسنيه كه حجت بر همه تمام شو د و ر اه عذ ري بر ا حدي با قي نما ند ليهلك من هلك عن بينت و يحيي من حي عن بينت ا نفا ل آ يه44. و ا لمو عظت ا لحسنت و عظ پند و ا ند رز و نصيحت و تر غيب و ا ر شا د و هد ا يت بطر يق لطف و عنا يت و محبت و و د ا د نه تندي و خشو نت كه د ر قر آن ميفر ما يد فبما ر حمت من ا لله لنت لهم و لو كنت فظا غليظ ا لقلب لا نفضو ا من حو لك آ ل عمر ان آ يه152. و جا د لهم با لتي هي ا حسن مجا د له ببا طل حر ام ا ست بحث و ر د و ا ير ا د ا ما د فع شبهات و ا شكا لات كه ا هل با طل بد ين حق يا بقر آن يا با فعا ل ا نبياء و ا ئمه بلكه بعلماء ا علام بلكه بسا با فعا ل ا لهيه ميكنند با يد با لسان خوب و بيان ا د له و بر هان نمو د بحد يكه جا بر اي شبهه نما ند و از قلوب ا هل شبهه خا رج شو د چنا نچه د ر جاي د يگر مي فر ما يد: و لا تجا د لو ا ا هل ا للكتاب ا لا با لتي هي ا حسن عنكبوت آ يه 45. ان ر بك هو ا علم بمن ضل عن سبيله كه قا بل هد ا يت نيست و عنا د و عصبيت ا و ما نع ا ست و هو ا علم با لمهتد ين كه د ر مقام هد ا يت هستند.