لذا امام عليه السلام، در مرحله اول آمادگي عظيم بدست آمده در جامعه اسلامي پس از حادثه جانسوز عاشورا و قتل عام اهل بيت پيامبر را، از حالت حركات انتقامي كور و بي سرانجام و خشن و سياست زده، بيرون آورده و با صبر و تحملي سزاوار تقديس به آن حالتي آرام و سپس عمق و روح اخلاقي و فرهنگي مي بخشند سپس با طرح "عقائد حقه" به صورت اجمالي باز هم عمدتاً در قالب "ادعيه و اذكار" زمينه درك مفاهيم مذهبي مكتب اهل بيت را فراهم مي سازد با اين اوصاف روشن شد كه بنيان گذار آگاه آن تحولات فرهنگي كه از زمان ايشان تا يك قرن بعد "هويت مكتبي شيعه" را در تاريخ به طور كاملي روشن مي نمايد امام سجاد عليه السلام است.
وچون زمينه گرايش راستين و عميق مسلمين به "ولايت حقه و اولياء الهي" شكوفائي فضيلت هاي اخلاقي است و پذيرش "ولايت الهيه" جز در فضاي نوراني ظهور فضائل و قداست در مردم، امكان پذير نيست و در حقيقت روح باطن "قداست و معنويت" دقيقاً همان تناسب يافتن با "ولايت الهيه" است، لذا اكنون مي توان نقش تاريخي بي بدلي امام سجاد عليه السلام را در انتقال و تحول ظرفيت شگفت انگيز سياسي بلكه "سياسي نظامي " پديد آماده از حادثه خونين عاشورا به نوعي "آرامش معنوي" كه مستلزم خمود هيجانات خام و نفساني و خودپرستانه و تحول درتوقعات بي حد و مرز و لجام گيسيخته "سياسي " به "بازبيني درخود" و "تهذيب نفس" و "نجات از نفسيات و ادعا و انانيت" كه فقط در اين حالت "توجه به هدف اعلاي هستي" و نيل به "حقيقت توحيد" براي انسانها ممكن مي شود، به خوبي درك نمود.
حالا چرائي تأكيد مدام آن بزرگوار ـ بر "دعا" كه " قرآن صاعد" و در برخي روايات اصلي ترين "راز بندگي " است و جلوگاه رهائي از "انيت و انانيت" قابل تأمل و فهم مي شود...
در حقيقت مي توان گفت كه امام عليه السلام توانستند با مديريت حالات و روحيات شيعيان پس از عاشوراي حسيني زمينه يك حركت عميق باطني در جامعه اسلامي از گرايش به انگيزه ها و اهداف و منويات "خودپرستانه و خودمدارانه" مناسب با نفسانيت و انانيت و كدروت و آلودگي نفس به سمت انگيزه ها و اهداف "حق پرستانه و حق مدارانه" مناسب با تكامل معنوي و "تهذيب نفس" را فراهم نمايند و روشن است كه اين تحولات عظيم معنوي به زودي زود به "ظهور فضائل " و "درك معارف" در جامعه خواهد انجاميد و همه اين دگرگوني هاي عميق مقدمات يك "انقلاب فرهنگي بزرگ" را در صده پس از آن بزرگوار مقدور مي نمايد.