كار سبب مى شود كه به دين اسلام وارد گردد هر چند چنين اسلامى ارزش معنوى ندارد ولى مى تواند سر آغازى براى اسلام واقعى باشد. البته بعضى ها مانند شيخ طوسى صغار مذكور در آيه را به معناى التزام آنها به احكام اسلام دانسته اند(1) و بعضى ها آن را به اين صورت بيان كرده اند كه ذمّى بايد جزيه را در حالى كه ايستاده و مسلمان نشسته است بدهد.(2)

مطلب ديگر اينكه جزيه را مى توان به يكى از دو صورت تعيين كرد: يا به صورت ماليات سرانه و اينكه از هر نفرى مبلغ معينى گرفته شود و يا به صورت خراج بر زمين و اينكه در برابر مقدار معينى از زمين مبلغ معينى گرفته شود و امير المؤمنين هر دو روش را به كار برده است.(3) اما نمى توان هر دو را يك جا عملى كرد دراين باره روايتى از امام صادق(ع) نقل شده است و فقهاى ما نيز به اين فتوا داده اند و اسكافى گفته است كه امام مى تواند در آغاز هر دو را يك جا شرط كند ولى اگر در آغاز چنين شرطى نشد بعدها نمى توان چنين كرد.(4)

البته امام مى تواند علاوه بر تعيين مقدار جزيه، بر آنان شرط كند كه هر وقت سپاه اسلام از منطقه آنها عبور كرد سپاه را مهمان كنند و آذوقه آن را بدهند. همانگونه كه پيامبر اسلام با نصاراى نجران و ايله همين شرط را كرد و اين اضافه بر يك دينارى بود كه بر هر نفر از آنها تعيين شده بود.(5)

3 - مدّت جزيه:

آنچه از ظاهر روايات و فتاوى استفاده مى شود، اين است كه جزيه در هر سالى تكرار مى شود و مانند زكات بر مسلمانان است و هر سالى يك بار بايد از اهل ذمّه جزيه گرفته شود. بعضى از فقهاى شيعه و همين طور شافعى گفته اند كه بايد در آخر هر سال گرفته شود ولى ابو حنيفه گفته در اول هر سال گرفته مى شود ولى اين سخن

1 - شيخ طوسى، المبسوط ج 2، ص 38.

2 - علامه، المختلف، ص 334.

3 - وسائل الشعيه، ج 11، ص 115.

4 - جواهر الكلام، ج 21، ص 249.

5 - سنن بيهقى، ج 9، ص 195.