وكساني كه شرك ورزيدند، گفتند: اگر خدا مي خواست نه ما و نه پدرانمان هيچ چيزي را غير از او نمي پرستيديم و بدون حكم او هيچ چيري را حرام نمي كرديم . كساني كه پيش از اينان بودند نيز اينگونه برخورد مي كردند، پس مگر جز ابلاغ روشن ، وظيفه ديگري بر پيامبران است .!?
مسأ له جبر، يكي از توجيهات نابجاي مشركان است كه مي گفتند: خدا خواسته كه ما غير او را پرستش كنيم و اگر او مي خواست ، ما مشرك نبوديم . اين مطلب در آيه 148 سوره انعام و آيه 2 سوره زخرف نيز از قول مشركان مطرح شده است .
سؤال : آيا همينكه خداوند جلوي انحراف مردم را نمي گيرد، نشانه رضايت او نيست .!?
پاسخ : خير، زيرا خداوند اسباب هدايت مردم را فراهم كرده است ، پيامبران و كتاب ها فرستاده است ، پس نمي خواسته كسي منحرف شود، ولي كسي را هم بر ايمان آوردن مجبور نكرده است زيرا ايمان اجباري ارزش ندارد.
1- آنچه از كفر و شرك خطرناك تر است ، توجيه آن و نسبت دادن آن به خداست . (قال الذين اشركوا لوشاءالّله ما عبدنا)
2- عقيده به جبر در ميان مشركان نيز بوده است . (لو شاءالّله ما عبدنا من دونه )
3- منحرفان علاوه بر كار خود، كار نياكان و هم كيشان خود را نيز توجيه مي كنند. (نحن و لا آباؤنا)
4- برخي مردم ، آداب و رسوم و عقايد نياكانشان را هر چه باشد، مي پذيرند و حق مي دانند. (نحن و لا آباؤنا)
5- چنانكه حلال كردن حرام ها جايز نيست ، حرام كردن آنچه را خداوند حلال دانسته ، نيز جايز نيست . (حرمّنا من دونه من شي ء )
6- توجيه گري ، كار همه منحرفان تاريخ است . (كذلك فعل الذين من قبلهم )
7- تبليغ ، بايد رسا و روشن باشد. (البلاغ المبين )
8- كار پيامبران ، دعوت و تبليغ است ، نه اجبار مردم به ايمان . (فهل علي الرسل الاّ البلاغ المبين )