قضاوتهای امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)

محمدتقی شوشتری

نسخه متنی -صفحه : 270/ 232
نمايش فراداده

عمر و نقض احكام خويش

و نيز نقل كرده: بسيار اتفاق مى افتاد كه عمر حكمى مى كرد و سپس آن را نقض نموده بر خلافش فتوا مى داد. [ شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد، ج 1، ص 60. ] و از ابن سيرين نقل شده كه مى گويد: از ابو عبيده سلمانى مسأله اى درباره ميراث جد پرسيدم وى گفت: من در اين خصوص يكصد قضيه از عمر به خاطر دارم كه همه با هم مغاير [ ايضاح، فضل، ص 337. ] است.

ماجراى عمر با هرمزان

بلاذرى در فتوح البلدان بطور مسند از انس بن مالك نقل كرده كه مى گويد: در جريان فتح شوشتر هرمزان به اسارت لشكريان اسلام در آمد، و من به دستور ابوموسى اشعرى او را به نزد عمر بردم، عمر به هرمزان گفت: سخن بگو!

هرمزان: سخن انسان زنده يا مرده؟عمر: هر چه مى خواهى بگو كه در امان هستى.

هرمزان: آنگاه كه در بين ما و شما خدايى نبودم ما گروه عجم پيوسته در جنگها بر شما پيروز مى شديم ولى از آن زمان كه شما به خدا معتقد شديد و خدا در تمام كارها يار و مدد كارتان گرديد، ديگر نتوانستيم بر شما غلبه كنيم و مغلوب و مقهور شما گشتيم.

در اين موقع عمر به انس رو كرده و گفت: درباره هرمزان چه مى گويى؟

انس با كشتن او مخالفت كرد.

عمر گفت: سبحان الله! آيا قاتل براء بن مالك و مجزاه بن ثور سدوسى را آزاد كنم؟!

انس پاسخ داد: در هر حال تو را راهى به كشتن او نيست. عمر گفت: هرمزان چقدر مال به تو داده تا از او دفاع كنى؟

انس: هيچ و ليكن تو خودت به او امان دادى.عمر: بر اين مطلب گواه مى آورى يا تو را كيفر دهم؟ انس مى گويد: از نزد عمر بيرون رفته زبير بن عوام را ديدم كه او نيز آنچه را كه من از عمر شنيده بودم شنيده و به خاطر داشت، زبير به همراه من نزد عمر آمده برايم گواهى داد، و هرمزان آزاد گرديد، و اسلام آورد و عمر برايش مقررى قرار داد. [ فتوح البلدان، ص 537. ]

مؤلّف:

براء بن مالك كه در فتح شوشتر به شهادت رسيده معروف است. و اما مجزاه بن ثور همان كسى است كه عمر رياست طائفه بكر را برايش قرار داده و در روز فتح شوشتر نيز به شهادت رسيده است. و در عقد الفريد آمده: مالك بن مسمع كه پدر او؛ يعنى مسمع، بنام قتيل الكلاب مشهور بوده، بدانجهت كه وقتى در ميان قبيله اى رفته، سگ قبيله به او حمله نموده، و او هم سگ را كشته، پس اهل قبيله او را قصاص كشتن سگشان به قتل مى رسانند با شقيق بن ثور "برادر مجزاه بن ثور" منازعه مى نمود، مالك به شقيق گفت: تنها مايه افتخار تو قبرى است در شوشتر "يعنى قبر برادرش مجزاه بن ثور". شقيق به او پاسخ داد: ولى تو را خوار نموده است قبرى در مشقر [ نام محلى است. عقد الفريد. ] "يعنى قبر پدرش مسمع".