پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام)

‌صفحه‌ى 547

همچون گرگان; و سلاطين آنها همچون درندگان; و طبقه متوسّط، طعمه آنها; و مستمندان، همچون مردگان خواهند بود!». (وَ كَانَ أَهْلُ ذلِكَ الزَّمَانِ ذِئَاباً، وَ سَلاَطِينُهُ سِبَاعاً، وَ أَوْسَاطُهُ أُكَّالا (1)، وَ فُقَرَاؤُهُ أَمْوَاتاً).

منظور از اهل آن زمان، كارگزاران و اعوان و انصار حكّام ظالم است. هنگامى كه سلطان آنها درنده خو باشد، همكاران و همدستان آنها نيز گرگ صفت خواهند بود و طبيعى است كه در اين ميان، قشرهاى متوسّط جامعه، طعمه آن گرگان درنده مىشوند و فقرا چنان به فراموشى سپرده مىشوند، كه گويى مرده اند!

گويى امام (عليه السلام) سرتاسر تاريخ بشر را مورد بررسى قرار داده و در اين عبارات كوتاه، ويژگى هاى حكومت هاى خودكامه ستمگر را، دقيقاً بيان فرموده است.

در آخرين قسمت اين خطبه، به هفت پديده شوم در چنين جوامعى كه سرچشمه تمام بدبختى ها مىشود، اشاره فرموده، چنين مىگويد:

«در آن زمان، راستگويى از ميان مىرود و دروغ فراوان مىشود. مردم با زبان اظهار دوستى مىكنند، و با دل، دشمنى. به گناه و آلودگى افتخار مىكنند و از عفّت و پاكدامنى در شگفتى فرو مىروند و اسلام همچون پوستينى وارونه پوشيده مىشود!» (وَ غَارَ (2) الصِّدْقُ، وَفَاضَ الْكِذبُ، وَ اسْتُعْمِلَتِ الْمَوَدَّةُ بِاللِّسَانِ، وَ تَشَاجَرَ النَّاسُ بِالْقُلُوبِ، وَ صَارَ الْفُسُوقُ نَسَباً، وَ الْعَفَافُ عَجَباً، وَ لُبِسَ الاِْسْلاَمُ لُبْسَ الْفَرْوِ (3) مَقْلُوباً).

1. «أُكّال» جمع «آكل» (مانند طُلاّب جمع طالب) به معناى خورنده است; بنابراين، معناى جمله «أَوْسَاطُهُ أُكَّالا» اين است كه طبقه متوسط در آن زمان دائماً مشغول خورد و خوراك و چپاول و غارت اموالند و اگر اسم فاعل را در اينجا به معناى اسم مفعول بدانيم كه متناسب با جمله هاى قبل است، مفهوم همان مىشود كه در متن آورديم.

2. «غار» از مادّه «غَوْر» به معناى داخل شدن در چيزى است و هنگامى كه در مورد آب بكار مىرود به معناى فرو رفتن در زمين است و به همين جهت به معناى نابود شدن نيز مىآيد.

3. «فَرْو» به معناى پوستين است كه از پوست حيوانات تهيّه مىشود و پشم هاى بلندى دارد و در هنگام شدّت سرما از آن استفاده مىگردد.