نقد برهان ناپذیری

نمي ‏توان وجود چيزي را اثبات كرد، بايد به قرينه مقابله گفت كه از صرف مفهوم نمي ‏توان عدم چيزي را اثبات كرد. آيا مي ‏توان پذيرفت كه در مريخ حيواني وجود دارد كه از هر جهت هم سفيد است و هم سفيد نيست؟

قطعاً در پاسخ خواهيد گفت اين فرض ممكن نيست، زيرا فرضي متناقض است، پس مي ‏توان از صرف مفهوم هم نبودِ چيزي را اثبات كرد. بنابراين، ممكن است وجود چيزي و نه وجود هر چيزي را از راه مفهوم به اثبات رساند. در واقع، در برهان وجودي ادعا اين است كه مفاهيم سه دسته‏اند: دسته‏اي كه صرف مفهوم براي اثبات وجودش كافي نيست؛ مفهومي كه صرف مفهوم براي نفي وجودش كافي است، يعني مفاهيمي كه تناقض دروني دارند و ممتنع‏الوجوداند و مفهومي كه صرف مفهوم براي وجودش كافي است. در اين قسم، خصوص مفهوم خدا يا واجب‏الوجود و يا كامل مطلق - كه همه عناوين يك واقعيت‏اند - قرار مي ‏گيرند. بنابراين، نمي ‏توان امكان اقامه برهان از راه مفهوم را به طور كلي ، منتفي دانست، حتي اگر تمامي برهان‏هاي وجودي كه تا كنون اقامه شده‏اند، خدشه‏پذير باشند، باز امكان تقرير برهاني از اين قبيل نفي نمي ‏شود.