به دنبال گسترش تفسير و فهم قرآن كريم، و از طرف ديگر، ورود مسلمانان جديد و تلاش در فهم و قرائت قرآن، ضرورتاً ايجاب مي كرد كه مسلمانان، قرآن را درست بخوانند و آيات و سوره‌هاي آن را كه هر روز در نمازهاي پنجگانه تكرار مي كردند، صحيح بخوانند و حروف و كلمات و اعراب قرآن را درست ادا كنند. از اين رو بسيار لازم بود كه قواعد و دستور زبان(علم نحو) را بياموزند تا در پرتو آن به صحيح خواني قرآن دست يابند.
مي گويند ابوالاسود دوئلي نخستين واضع دستور زبان و علم نحو است كه اصول اساسي آن را از امام علي (ع) آموخته است. در اين علم، امام اصول سه گانه اِعراب كلمه را در ضمن سه جمله به شاگردش ياد داده است:
«كل فاعل مرفوع، كل مفعول منصوب و كل مضاف اليه مجرور» و بر پايه اين سه جمله اساسي، بناي رفيع علم نحو پي ريزي شده است و همگي مسائل نحو در اساليب به اين سه قاعده بر مي گردد.
مي گويند ابوالاسود دوئلي باني مكتب بصريان در علم نحو است كه با رقيب خود، مدرسه كوفه در تفسير و تحليل مسائل نحوي به رقابت پرداخته است. ويژگي اين مدرسه(بصريها) پيروي از قاعده و قياس در مسائل نحوي بوده است، آن هم شايد از آن جهت كه بيشترين دانشمندان نحوي اين مكتب از علماي شيعه و معتزله بوده‌اند كه در روش انديشه خود «قياس عقلاني» را به كار برده‌اند و نحله‌اي در تفسير عقايد، اصول فقه، و فقه به وجود آورده‌اند.
از علماي بازر و مشهور اين مكتب در بصره، ابو عمروبن العلاء (مفسّر) متوفاي 153 هـ خليل بن احمد واضع علم عروض و صاحب كتاب العين نخستين معجم و لغتنامه در زبان عرب است.