حدیث بی کم و بیشی (شرح گلشن راز شیخ محمود شبستری)

طوطى نطق = اضافه تشبيهى است. قوه ناطقه خود را به طوطى تشبيه نمودهاست.

نطق = به معنى ناطقه آمده است. همچنين به معنى تفكّر نيز هست «الانسان حيوانٌ ناطق» انسان حيوان ناطق متفكر است.

از آن جهت ناطقه خود را به طوطى تشبيه كرده است كه طوطى در سخن گفتن تابع و مقلد معلم است. عارف واصل -شيخ محمود شبسترى- هم هر چه از حضرت حق به او الهام شده است در گلشن راز آورده است.

شيخ: بنابراين به لحاظ روشنشدن رمز و رازى كه در پاسخ سؤالات وجود داشت، شروع به سرودن بقيه ابيات نمودم.

عون = يارى، مساعدت

جمله = همه ابيات، تمام پاسخها

توفيق = موافقت

مصراع اول اشاره به مشيت الهى و حكم خداوند در امور را دارد.

به يارى و فضل و بخشش و مشيت خداوند و نه با سعى و اختيار خودم، همه

1. نيكلسون جلد دوم، دفتر چهارم، ص 402.

2. ديوان حافظ، دكتر خليل خطيب رهبر، ص 518.