حج واجب و فلسفه وجوب آن

((حج )) يا واجب است و يا مستحب . و حج واجب چند صورت دارد:

1 ((حجة الاسلام )).

و اين حج را خداوند بر همه كسانى كه استطاعت داشته باشند، واجب كرده است . (وَللّه عَلَى النّاسِ حِجُّ البَيْتِ مَنْ اِسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبيلاً).[161]

2 ((حج استيجارى )).

3 ((حجى كه به نذر و قسم و غير اينها بر انسان واجب مى شود)).

((حجة الاسلام )) در تمام عمر، فقط يكبار واجب است . ((ابن عباس )) مى گويد: ((وقتى رسول خداصلّى اللّه عليه و آله مشغول خواندن خطبه اى پيرامون حج بود، اءقرع بن حابس نزد آن حضرت رفت و عرض كرد: آيا در هر سال بايد حج برويم ؟ رسول خداصلّى اللّه عليه و آله فرمود: خير...)).[162]

حجة الاسلام و تنها يكبار در تمام عمر واجب است ، و چنانچه انسان مستطيع باشد، مستحب است ، تكرار شود. و سرّ اين مطلب روشن است ؛ زيرا خداوند، رحمان و رحيم است و همواره در تكليف بندگانش آسانترين آن را واجب كرده است . علاوه بر اينكه دين اسلام دين رحمتاست و هيچ گونه مشقت و سختى را بر امّت اسلام تحميل نمى كند. و خداوند در قرآن كريم مى فرمايد:

(يُريدُ اللّه بِكُمْ اليُسْرَ وَلايُريدُ بِكُمُ العُسْرَ)[163]

يعنى : ((خداوند، براى شما آسمانى را مى خواهد نه سختى را)).

لذا در مسافرت روزه را برداشت و ركعتهاى نماز را كمتر كرده است . و حج نيز در تمام عمر فقط يكبار واجب شده است تا مسلمانان گرفتار عُسر و حرج نشوند. اگر حج در هر سال واجب بود، بندگان خدا قادر به انجام آن نبودند و لازم مى آمد خداوند متعال انسانها را به بيشتر از ميزان توانايى و استعدادشان تكليف كرده باشد، در حالى كه مى فرمايد:

(لايُكَلِّفُ اللّه نَفْسا اِلاّ وُسْعَها).[164]

يعنى : ((خداوند هيچ انسان را مگر به ميزان توانايى و استعدادش تكليف نمى كند)).

در روايات نيز فلسفه يكبار واجب بودن حج ، مطرح گرديده است . امام رضاعليه السّلام نيز مى فرمايد:

((اِنّما اُمِرُوا بِحَجَّةِ واحِدَةٍ لااَكْثَرُ مِنْ ذلِكَ لا نَّ اللّه وَضَعَ الفَرائِضَ عَلى اءَدْنى القُوَّةِ))[165]

يعنى : ((بر مسلمانان يك حج واجب شده است ؛ زيرا خداوند واجبات را با توجه به پايين ترين نيرو، وضع كرده است )).