31 شماره سند كلايد.
د.
تايلور از: بايگانى به: 23 فوريه 87-4/21/6531 تاريخ:
خيلى محرمانه 23 فوريه 87-4/21/6531 از: كلايد.
د.
تايلور براى: بايگانى موضوع: ساواك و اغتشاشات تبريز هنگام صرف نهار در روز 22 فوريه با دكتر كريم پاكروان، يك دكتراى رياضى و اقتصاد از دانشگاه شيكاگو و ساير دانشگاهها كه در حال حاضر استاد دانشگاه آزاد و مامور تحقيق در سازمان برنامه و بودجه است، من پرسيدم، كه عكس العمل وى در رابطه با اغتشاشات تبريز چه بود؟ دكتر پاكروان پاسخ خود را با يك پرسش معنى دارى شروع كرد كه، آيا من مطلع بودم كه پدرش معاون رئيس ساواك در سالهاى آخر " رياست - م " بختيار و سپس رئيس ساواك در 3 يا 4 سال اوائل دهه ئ "60" بوده است.
او اين مطلب را در خلال ابراز انتقاد از توانائيهاى ساواك در جمع آورى اطلاعات، بيان داشت.
او گفت پدرش اولين وظيفه ساواك را جمع آورى اطلاعات مى ديد.
ليكن او در گزارشات خود به شاه.
هميشه توصيه مواردى را مى كرد كه به تشخيص وى، موجب نارضايتى بودند، كه عبارت بودند از نيازهاى اقتصادى مثل يك چاه، يك مدرسه، يك بيمارستان و يا جاده، و او كراراہ و بطور كامل در برآورده ساختن اين نيازها موفق بود.
بعنوان مثال او اشاره كرد كه وقتى ساواك شورشهاى طايفه اى در جنوب شيراز را در اوائل دهه 1960 سركوب كرد او " پاكروان رئيس ساواك- مترجم " به شاه پيغام داد، تا زمانى كه امكانات مالى و تجهيزات جهت برآورده كردن احتياجات طوايف براى بيمارستانها و غيره در اختيار او گذاشته نشود، او باز نخواهد گشت.
اين نتيجه داد و او بازگشت.
در مورد تبريز وى گفت كه بنظر او اغتشاشات تبريز توسط شوروى سازمان داده شده است.
و اگر چنين باشد عده اى از سران ساواك نيز در اين كار دست داشته اند زيرا آنها مى بايست آگاه و آماده مى بودند تا جلوى اغتشاشات را بگيرند، چون از مدتها قبل بروز اين اغتشاشات را حدس مى زدند.
او گفت بعنوان مثال ارتش مى بايست مساجد و ساير مكانهايى را كه اغتشاش كنندگان فعاليت خود را از آنجا آغاز مى كنند، محاصره مى كرد و كاملاہ از توانايى اغتشاش كنندگان و نحوه دست يابى به اسلحه توسط آنها نيز خبر مى داد.
در بحث ما كه ريچارد باش هم در آن شركت داشت، در مورد گزارشات مطبوعات مبنى بر اينكه اغتشاش كنندگان تاسيسات خارجى را مورد حمله قرار داده اند، اختلاف نظراتى وجود داشت ليكن همه قبول داشتيم كه آشوبگران به اماكنى از قبيل بانكها، هتل ها، سينماها و امثالهم حمله مى كرده اند.
در رابطه با ساواك، دكتر پاكروان رهبريت فعلى ساواك را احمقانه ، مزخرف و خائن نسبت به شاه خواند.
با پذيرفتن امكان تعصب شخصى، او گفت وقتى كه پدرش رياست ساواك را رها كرد تصورى كه در زمان بختيار از ساواك در اذهان بود از بين رفته بود و ساواك ديگر يك نهاد ترسناك نبود.
آن موقع از كوبيدن درب خانه ها، شبانه و بدون اطلاع قبلى اثرى نبود و يك فرد براى مدت مديدى جهت انجام بازجويى ناپديد نمى شد، آنگونه اى كه اين روزها اتفاق مى افتد.
او گفت در ميان محافل دانشگاهى اينجا آشنايانى دارد كه براى مسافرت با هواپيما به فرودگاه رفته اند ولى در آنجا از پاسپورت آنها خبرى نبوده است.
او با مواردى زياد از اين قبيل برخورد داشته، كه در آن از مردم خواسته مى شود تا براى دادن پاسخ به " آدرسها را او نام مى برد " مراجعه نمايند، و در آنجا آنها به مدت يك يا دو روز نگهداشته مى شوند.
سپس او مثال مشخصترى را عنوان نمود.
زنى از آشنايان او اتوموبيلش سرقت مى شود وقتى اتومبيل وى چند روز بعد توسط پليس پيدا مى شود اين زن بازداشت مى شود زيرا اتومبيل وى توسط گروههاى مخالف دولت مورد استفاده قرار گرفته شده بود.
مدتها گذشته است ولى او هنوز در زندان است.
همان روز من با يكى از دوستانم پرويز عقيلى معاون مدير اجرايى در مورد دوست جديدم پاكروان - كه با او ناهار خورده بودم - - صحبت كردم.
او گفت بله او را به واسطه پدرش مى شناسد چون پدر خودش كه يك مقام بلندپايه بانك مركزى بود با پدر پاكروان دوست صميمى بود.
او گفت بياد مى آورد كه پدرش از دوران خوبى كه ساواك در زمان پدر پاكروان داشت صحبت مى كرد و در آن زمان ساواك به عنوان يك نهاد احترام همه را جلب كرده بود.
او گفت پاكروان پير در فرانسه مدرسه رفته و آكادمى نظامى فرانسه را طى كرده و وقتى به تهران بازگشت فارسى اش بقدرى بد بود كه پدرم، عقيلى، سالها بعنوان مترجم به او كمك مى كرد.
41 شماره سند 23 فوريه 8791-4/21/65، تاريخ:
خيلى محرمانه صورت مذاكره شركت كنندگان: ام.
هنرى مارشال، مدير مركز فرهنگى فرانسه در تبريز ديويد سى.
مك گافى، كنسول آمريكا در اصفهان زمان و مكان: 23 فوريه 56/12/4-1978، اقامتگاه كنسول موضوع: شورشهاى تبريز در 18 مارس 1978 " پاورقى : اشتباه تاريخ مربوط به اصل سند است.
" مقدمه: ام.
مارشال دوستى از روزهاى كار در تبريز، در حالى كه براى شركت در كنفرانس مديران مراكز فرهنگى فرانسه در اصفهان به سر مى برد به ملاقات من آمد: هنگام صرف نهار، وى به صحبت در مورد شورشهاى تبريز پرداخت.
مارشال گفت كه مقامات براى جلوگيرى از اغتشاش اقدامات احتياطآميز را رعايت كرده بودند، ولى آماده ئ مقابله با اقدامات خشونت آميز نيز بودند.
در اطراف دانشگاه و كلانتريها نيروى پليس را مستقر ساخته و پليس هاى بى سيم بدست در هر چهار راهى ديده مى شدند.
كنترل آنها بر دانشگاه آنچنان شديد بود كه آنجا در تمام طول روز آرام بود.
با اين حال به محض آغاز ناآراميها هرج و مرج بر همه جا حاكم گرديد.
نقطه ئ آغاز مسائل، تظاهرات عظيمى بود كه در برابر هتل آريا در مركز شهر برگزار شده بود.
در ابتدا گروهى از مردم به آرامى گرد آمده و به طرف "كاخ جوانان" دولتى در آن نزديكى سنگ پرتاب كردند.
شايع شده است كه يك زن بدون چادر را از درون اتومبيل خود بيرون كشيده و ناپديد گشته و مى گويند كه سوزانده شده است.
گروههاى كوچك مورد نظر وى بسيار سازمان داده شده و در تمام شهر ناگهان ظاهر گرديده بودند.
شعبات بانك صادرات هدف اصلى آنها بود.
شورشيان وارد بانكها شده و به نابود كردن لوازم و مدارك پرداخته و آشغالها را آتش مى زدند.
ولى در مورد سرقت پول بنا به گفته ئ وى گزارشاتى نرسيده است.
در تبريز مى گويند كه اين بانك از اين جهت مورد حمله واقع شده كه رابطه ئ نزديكى با خاندان سلطنتى دارد.
آقاى مارشال گفت تخريب بانكها، كاخ جوانان، دفاتر حزب رستاخيز، و پلاكارتهاى مربوط به تجليل از انقلاب شاه و مردم در برابر اداره ئ اصلى پست در مدت دو ساعت به پايان رسيد و تظاهرات بعدى چندان سازمان داده نشده بود، ولى مردم بسيارى را در بر مى گرفت.
بنا به گفته ئ او، پليس از سلاحهاى خودكار عليه اجتماعات بزرگ استفاده مى كرد و دوستان پزشك موجود در ساعت 13 اطلاع دادند كه بيمارستانها مملو از حدود بيش از 500 نفر زخمى يا در حال مرگ است و تانكهاى چيفتن در چهار راههاى اصلى مستقر شده اند و در نتيجه تيراندازيهاى آنان نيز، عده اى ديگر كشته يا زخمى شده اند.
طبق اطلاعاتى كه وى از پزشكان تبريز دريافت داشته است تعداد كشته شدگان 90-100 نفر و تعداد زخمى شدگان حدود 700 نفر بوده اند و بسيارى نيز به طور سرپايى مداوا شده اند.
بنا به گفته ئ او حدود بيست دختر در مدرسه پروين كه يك مدرسه ئ دختران تيزهوش است، مورد ضرب و شتم واقع شده اند چون مى خواستند از مدرسه خارج شوند و مقامات از والدين آنها خواسته بودند كه با اتومبيل به مدرسه آمده و با چادر دختران خود را از آنجا ببرند.
وى گفت شنيده است كه شعارهاى تظاهر كنندگان ضد شاه و به طرفدارى از اسلام بوده و حداقل يكى از گروهها شعارهايى به طرفدارى از تركها مى داده است " ولى معلوم نيست كه منظور تركيه بود يا هدف از اين شعار زبان و فرهنگ محلى آذربايجان بوده است " .
بنا به گفته ئ وى هيچگونه فعاليت ضد آمريكايى و ضد خارجى مشاهده نشده، ليكن سعى داشتند به اقامتگاه كارگران خارجى پروژه ئ ORDI حمله كنند و به انجمن ايران و آمريكا خساراتى برسانند.
گفته مى شود كه قرار است پايگاه استاندار