اين تفكر را در طرق تفكر اسلامى و از آنجا عرفان اسلامى مى توان يافت،از جمله طريقتى كه بحث اسماء را مبناى خدا شناسى و وجود شناسى و عالم و آدم شناسى قرارمى دهد،و از آنجا تاريخ را از منظر اسماء مى نگرد و تبيين مى كند.
بحث اسماء در تاريخ را مى توان به اسم شناسى تاريخى يا علم الاسماى تاريخى فرهنگى تعبير كرد.مسئله تلقى اسماء در تصوف نظرى چنانكه محى الدين ابن عربى درفصوص الحكم در ميان مى آورد،در زمره بحث اسماء است.و در اين بحث همانطوريكه عالم مظهر اسماء است،آدم نيز مظهر اسماء به شمار مى رود.اين بحث نخست در«حكمت انسى »به پيدايى آمد.عرفا با التزام قرآن و روايات،اساس اين بحث را طرح افكندند.آنان دريافتند كه ذات واحد در عين وحدت مى تواند به اسماء متعدد متصف شود.اهميت اين مسئله در آن است كه بعد از طرح اسماء،اين مسئله طرح مى شود كه هرچيزى كه در عالم وجود است مظهر اسمى از اسماست. به اين طريق ربط بين علت و معلول كه آنها به اين اصطلاح تعبير نمى كنند مشخص مى شود. عرفا در ربط معلول به علت طرح فاعل بالتجلى كردند و عليت را به تجلى تبديل كردند و تجلى بيانگر رابطه قيوميت است كه حق با مظاهر اسماء خود دارد .پس در نظر عرفا ربط موجودات به حق،ربط قيوميت است و به عبارت ديگر،مخلوقات عبارتند از تجلى خداوند در مظاهر اسماء كه از آن فلاسفه به ماهيات و عرفا به «اعيان ثابته »تعبير مى كنند.از اينجا«عين ثابت »همان صورت اسماء است از نظر عرفا.پس «صورت »در اصطلاح و تعبير عرفانى عبارت است ازمظهر،و هر مرتبه از عوالم «صورت »محسوب مى شود نسبت به عالم بالاتر.و آن عالم بالا در حكم معنى و جان و مظهر عالم پايين تلقى مى گردد.در ميان اسماء،«الله »اسم اعظم است و انسان،اعظم مظاهر نسبت به اسم «الله »است.
از نظر روايات اسلامى تاريخ اصيل و حقيقى جهان همان تاريخ انبياست ودر حقيقت،تاريخ چيزى جز تجليات حق تعالى نيست و در اصطلاح قرآنى،تاريخ تاآنجايى كه در آن اسماء لطف الهى غلبه دارد«تاريخ نور»و«ايام الله »است.
اما حقيقت در تاريخ جهان چگونه متحقق مى شود؟ در روايات اسلامى آمده است كه تاريخ با حجت خدا آغاز و ختم مى شود.پس همواره در تاريخ حجت خدا حضور دارد و زمين خدا از حجتش خالى نمى شود.حجت همان نبى يا ولى مظهر اسماء است.اسماء الهى در نخستين ظهور مظهر خود را در وجودانبياء و اولياء مى يابند از طرف وجود مقدس آنان است كه ديگر آدميان مظهر اسماء قرارگرفته و به پرستش آن دعوت مى شوند.