تجلیات حکمت معنوی در هنر اسلامی نسخه متنی

حال بايد پرسيد:تاريخ دوره هاى ما قبل يونانى(اساطيرى نه دينى)و يونانى-رومى مظاهر
كدام اسماء بوده اند؟و در كجا قرار مى گيرند؟آيا در اين ادوار شرك و كفر نيزحجت خدا حاضر
و ظاهر است؟پاسخ اين است كه اين ادوار،خارج از اين تاريخ(يعنى تاريخ نور)هستند
و عارض
بر تاريخ نور.بدين معنى كه بالعرض بر تاريخ انبياء عارض وحجاب شده اند،اما اين حجابها
رجوع به غفلت در وجود انسان دارد،انسان موجودى است افتاده در ميان غفلت و تذكر
هنگامى كه انسان از حقيقت غفلت مى كند و آن رافراموش مى كند،لازم مى شود كه به وسيله
انبياء مورد تذكر واقع شود تا به ياد حقيقت بيفتد.قلب انسان آينه اسماء و صفات خدا است.اما
اين آينه وقتى دچار حجاب و زنگارشود،خدا را فراموش مى كند،يعنى ديگر قلب آينه گردان
اسماء لطف خدا نيست.بلكه مظهر اسم قهر و سخط مى شود.از اينجا تاريخ طاغوتى جهان
مظهر اسماء قهر الهى است،همچنانكه تاريخ انبياء مظهر اسماء لطف بوده اند.

با توجه به مراتب فوق صورت تاريخى-فرهنگى عالم،همان اسماء است و انسان در مقام آينگى
و مظهريت نسبت به اسماست ⁽⁵⁾ .

با اين تفسير جهان و انسان همه آيات خدا هستند.اما در اين ميان انسان آيت عظماى الهى
است.آينه اى است كه خدا خود را به تمام اسماء لطف و قهر و اسم جامع اين دودسته اسماء،در
آن مى بيند.اما او گناه مى كند و به جاى اين كه متذكر خدا باشد،غفلت مى كند و در نتيجه
ديگر قلب او پرتو الهى را منعكس نمى كند و در حقيقت،تاريخ او دراين مرتبه تاريخ ائمه كفر و
تاريخ طاغوت ⁽⁶⁾ و تاريخ ظلمت است و ايام او،ايام شيطان و طاغوت.

بنابر اين در علم الاسماء تاريخى «صورت »به معنى نفس ناطقه يونانى نيست،بلكه صورت،همان
صورت ذات الهى يعنى اسماء الله است و از آنجا«حقيقت انسان »كه صورت اين صورت،يعنى
انسان كامل و آينه گردان كل اسماء الله است ⁽⁷⁾ .

تاريخ نيز همچون هر موجودى،به اعتبار صورت نوعى انسان و تلقى او از اسماء الله صورتى
دارد و ماده اى،صورت آن همان صورت انسان،يعنى حقيقت انسان و اسماء الله و جلوه هاى او
در هر دوره،و ماده آن اسماء الهى و جلوات آن در ادوار گذشته است.

از حضرت آدم تا مهدى(ع)با توجه به دو ساحت غفلت و تذكر در وجود انسان،تاريخ بشر
همواره تاريخ نور نيست بلكه كفر و ظلمت در بسيارى از ادوار غلبه دارد.اين ادوار ظلمت در
تفكر اسلامى،به آخر الزمان يا طامه الكبرى(به معنى ابتلاء و پريشانى بزرگ)تعبير شده است.
اما اين آخر الزمان به يك معنى عام شامل همه ادوار كفر مى شودو به يك معنى خاص،
اختصاص به تاريخ اسلام پيدا مى كند كه خود دو معنى عام و خاص دارد و به اين معنى كه
معنى عام تاريخ اسلام عبارت است از تاريخ همه انبياء و جهان و معنى خاص آن شامل تاريخى
است كه حضرت محمد(ص)آن را تاسيس كرده است.