سقراط 469 ق م - 399 ق م: نخستين فيلسوفى كه بطور مفصل و گسترده درباره خوبى عدالت و نيكوكارى و بدى ظلم و فساد بحث كرد سقراط فيلسوف يونانى در قرن پنجم قبل از ميلاد بود.
سقراط بطور مفصل روشن كرد كه عدالت رفتارى بجا است و هر رفتارى در جاى خود زيبا است و هر زيبائى دوست داشتنى است يعنى خوب است و عدالت را به شهر منظمى تشبيه كرد كه هر عضوى در آن، كار مناسب و مربوط به خود را انجام مىدهد مثلاً كشاورزان كار خود را و صنعت گران كار خود را و سربازان كار مربوط به خود را و معلمان و دانشمندان هم كار مربوط به خود را و عاقلترين و لايقترين افراد نسبت به رهبرى يعنى فيلسوفان با تقوا و عادل، كار رهبرى شهر را انجام مىدهند همچنانكه در يك انسان عادل هم، عقل كه بالاترين عضو است كار رهبرى غرائز را به انجام مىرساند.
و نيز سقراط مىگويد كه:
1 - بعضى چيزها ذاتاً دوستداشتنىاند مانند خوشى و راحتى گرچه هيچ اثرى ببار نياورند.
2 - بعضى چيزها ذاتاً دوستداشتنى نيستند بلكه بخاطر آثار و نتائج مفيدشان دوستداشتنىاند مثل كارهاى دردناك و پر زحمت كه نتائج خوبى دارد.
3 - بعضى چيزها، هم خودشان ذاتاً دوستداشتنىاند و هم نتائج خوبى ببار مىآورند مثل خردمندى و بينائى، تندرستى حال عدالت هم از همين چيزهائى است كه هم ذاتاً خوب است و هم آثار مفيدى براى جامعه دارد يعنى «سقراط» مىگويد «عدالت» ذاتاً خوب است نه تنها بخاطر نتائج مفيدش گرچه نتائج مفيدى هم دارد و عدالت را زيبا مىداند كه خودش بخاطر خودش هم كه شده دوست داشتنى است.
اينك به نقل عبارات سقراط مىپردازيم: «سقراط: تصديق ميكنى عدالت همواره زيبا است».
پولوس: گمان مىكنم چنين است»1( - آثار افلاطون جلد دوم در مباحثه سقراط با پولوس.
سقراط: «والاترين و انجام پذيرترين روشها اين است كه انسان سلب آزادى ديگران نكند» بلكه بكوشد كه خود هر روز بهتر و خردمندتر گردد1( - در ترجمه فارسى جلد اول صفحه 38.