نماز در نزد اهل حقيقت ، ما فوق نماز اهل طريقت است ، چرا كه نماز اهل طريقت براى تقرب به حضرت اوست ، ولى نماز اهل حقيقت وصلت و شهود حقيقى است و وصلت و شهود كجا و مقام قرب و تقرب كجا ؟
نماز اينان مشاهده محبوب به چشم خود محبوب است ، مگر نمىدانى رسول عظيم الشأن صلىاللهعليهوآله فرموده :
رَأيْتُ رَبّى بِعَيْنِ رَبّى[210] .
و نيز فرمودهاند :
عَرَفْتُ رَبّى بِرَبّى[211] .
او را با چشم او ديدم و حضرتش را به وسيله خودش شناختم .
در روايت از جناب رسول صلىاللهعليهوآله وارد شده :
حَبَّبَ إلَىَّ مِنْ دُنْياكُمْ ثَلاثٌ : الطّيبُ وَالنّساءُ وَجُعِلَ قُرَّةُ عَيْنى فِي الصَّلوة[213] .
از دنياى شما سه چيز محبوب من است ، اول قيام به شريعت علماً و عملاً كه نتيجه آن پاكى اخلاق و حسن عمل است ؛ دوم قيام به طريقت ذوقاً و وجداناً كه معناى آن يا محبت به نفس است براى تجلى دادن معانى و حقايق يا محبت به زن معمولى است براى بقاى نسل جهت عبادت رب ؛ سوم قيام به نماز حقيقى است كه مشاهده محبوب و نور چشم است .
شنيدهاى كه وقتى معنى احسان را از حضرتش سؤال كردند ، فرمود :
الإحْسانُ أنْ تَعْبُدَ اللّهَ كَأنَّكَ تَراهُ وَإنْ لَمْ تَكُن فَإنَّهُ يَراكَ[214] .
احسان و نيكوكارى اين است كه چنان عبادت كنى خداوند را كه گويا تو او را مىبينى ، كه چنين نيست بلكه او تو را در همه حال مىبيند .