پس از روشن شدن اين مقدمات بايد دانست كه قرآن مجيد با رعايت اين مقدمات سهگانه ، يعنى با قطع نظر به اينكه انسان در زندگى خود هدفى دارد كه بايد در راه به دست آوردن آن در طول زندگى تلاش و كوشش نمايد و اين فعاليت بدون برنامه نتيجهبخش نخواهد بود ، ولى اين برنامه را بايد از كتاب فطرت و آفرينش و تعليم الهى فرا گرفت .
قرآن مجيد با توجه به اين مقدمات ، شالوده برنامه زندگى انسان را به اين نحو تعيين كرده است :
اساس برنامه خود را خداشناسى قرار داد و اعتقاد به يگانگى خدا را اولين اساس دين شناخت و پس از شناساندن خدا ، معادشناسى ـ اعتقاد به روز رستاخيز كه در آن پاداش و كيفر كردار نيك و بد انسان داده خواهد شد ـ را از آن نتيجه گرفت و اصل ديگر قرارداد و پس از آن پيغمبرشناسى را از معادشناسى نتيجه گرفت ؛ زيرا پاداش اعمال نيك و بد بدون ابلاغ قبلى طاعت و معصيت و نيك و بد از راه وحى و نبوت صورت نمىبندد و آن را نيز اصل ديگر قرار داده سه اصل نامبرده :
اعتقاد به يگانگى خدا و اعتقاد به نبوت و اعتقاد به معاد را اصول دين اسلام شمرد .
پس از آن در مرتبه تالى اصول اخلاق پسنديده و صفات حسنه مناسب اصول سهگانه را كه يك انسان واقعبين با ايمان بايد واجد آنها و متصف به آنها باشد بيان نمود و پس از آن قوانين عملى كه در حقيقت حافظ سعادت حقيقى و زاينده و پرورش دهنده اخلاق پسنديده و بالاتر از آن عامل رشد و ترقى اعتقادات حقه اصول اوليه مىباشند تأسيس و بيان داشت .
زيرا هرگز قابل قبول نيست كسى كه در مسائل جنسى يا در دزدى و خيانت واختلاس مال و برداشتن كلاه مردم هيچگونه بند و بارى ندارد ، صفت عفت نفس داشته باشد ، يا كسى كه شيفته جمعآورى مال است و مطالبات مردم و حقوق واجبه مالى را نمىدهد با صفت سخاوت متصف شود ، يا كسى كه به عبادت خدا نمىپردازد و هفته و ماه به ياد خدا نمىافتد واجد ايمان به خدا و روز رستاخيز و داراى سمت بندگى باشد .
پس اخلاق پسنديده هميشه با يك رشته اعمال و افعال مناسب زنده مىماند ، چنانكه اخلاق پسنديده نسبت به اعتقادات اصلى همين حال را دارند ، مثلاً كسى كه كبر و غرور و خودبينى و خودپسندى دارد ، اعتقاد به خدا و خضوع در برابر مقام ربوبى را نبايد از وى توقع داشت و كسى كه يك عمر معنى انصاف و مروت و رحم و عطوفت را نفهميده است ، ايمانى به روز رستاخيز و قيامت نخواهد داشت .
خداى متعال در خصوص ارتباط اعتقادات حقه با عمل مىفرمايد :
إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ [305] .
حقايق پاك [ چون عقايد و انديشههاى صحيح ] به سوى او بالا مىرود و عمل شايسته آن را بالا مىبرد .