البته قلب را با اين توجه انسى حاصل شود و استشعار رجا و اميدوارى كند ؛ پس با قدم خوف و رجا و رغبت و رهبت ، خود را مهياى حضور كن و عُدّه و عِدّه حضور مهيا كن كه عمده آن ، آن است كه با قلب خجل و دل وجل و استشعار انكسار و ذلت و ضعف و بيچارگى وارد محضر شوى و خود را به هيچ وجه لايق محضر ندانى و لايق عبادات و عبوديت نشمارى و اذن در عبادت و عبوديت را فقط از شمول رحمت و عميم لطف حضرت احديت جلّت قدرته بدانى كه اگر ذلت خود را نصب عين خود كردى و به جان و دل تواضع براى ذات مقدس حق نمودى و خود و عبوديت خود را ناچيز و بىارزش دانستى ، حقتعالى با تو تلطف فرمايد و تو را مرتفع كند و به كرامات خود مخلّع فرمايد ! !
اين همه سود و منفعت ، اين همه عشق و محبت ، اين همه لطف و كرامت ، اين همه رأفت و رحمت گوشهاى از آثار و نتايج نماز است .
اگر بگويند كه نماز ، باب رحمت ، بارگاه قدس ، ميقات عاشقان ، معراج مؤمنان ، عشق عارفان ، راه دانايان ، صراط بينايان ، جان متحيران ، وسيله قرب جانان و همه دردها را درمان است به خدا قسم چيزى به گزاف نگفتهاند ؛ اگر در روايات شيعه آمده كه نماز ، محبوبترين عمل در پيشگاه خداست ، به حقيقت قسم كه سخن حق است و عين واقعيت در ملك و ملكوت است .
عَنْ مُعاوِيَةِ بْنِ وَهَبٍ قالَ : سَاَلْتُ اَبا عَبْدِاللّهِ عليهالسلام عَنْ اَفْضَلِ ما يُتَقَرَّبُ بِهِ الْعِبادُ اِلى رَبِّهِمْ وَاَحَبُّ ذلِكَ اِلىَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ ما هُوَ ؟ فَقالَ : ما اَعْلَمْ شَيْئا بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ اَفْضَلُ مِنْ هذِهِ الصَّلاةِ اَلا تَرى اَنَّ الْعَبْدَ الصّالِحَ عيسىَ بْنَ مَرْيَمَ عليهالسلام قالَ[85] : وَأَوْصَانِى بِالصَّلوةِ وَالزَّكوةِ مَادُمْتُ حَيّاً [86] :
معاوية بن وهب كه از راويان بزرگوار است مىگويد : از حضرت صادق عليهالسلام پرسيدم ، برترين چيزى كه وسيله قرب عباد به حق است و محبوبترين عمل نزد خداوند چيست ؟ فرمود : پس از معرفت به حق چيزى را محبوبتر از نماز نمىشناسم ، نديدى بنده شايسته حق حضرت عيسى بن مريم عليهالسلام گفت :
خداوند مرا به نماز و زكات تا زندهام سفارش فرموده است .
امام صادق عليهالسلام فرمود :
محبوبترين اعمال نزد حضرت حق نماز است و آن آخرين وصيت انبياى خداست .
چه نيكوست مرد غسل كند يا وضوى كامل بگيرد ، سپس آهنگ جاى كند كه كسى او را نبيند ؛ پس پروردگار مهربان او را در حال ركوع و سجود بنگرد ؛ عبد زمانى كه سجده كند و سجودش طول بكشد ، ابليس فرياد برمىدارد : واى بر من !
انسانها اطاعت كردند ، ولى من معصيت و آنان سجده كردند ، ولى من از اين عمل با عظمت سرباز زدم ![87] !
عَنْ اَبى بَصيرٍ قالَ : قالَ اَبُو عَبْدِاللّهِ عليهالسلام : صَلاةٌ فَريضَةٌ خَيْرٌ مِنْ عِشْرينَ حِجَّةٌ وَحِجَّةٌ خَيْرٌ مِنْ بَيْتٍ مَمْلُوٌّ ذَهَباً يَتَصَدَّقُ مِنْهُ حَتّى يُفْنى[88] :
ابوبصير از حضرت صادق عليهالسلام نقل مىكند : يك نماز واجب از بيست حج بالاتر است و يك حج بهتر است از خانهاى كه پر از طلا باشد و همه آن در صدقه مصرف شود .
امام صادق عليهالسلام مىفرمايد :
پيرمردى را در قيامت حاضر مىكنند ، سپس پرونده او را به دستش مىدهند ، پرونده به صورتى است كه مردم آن را مىبينند و در آن جز بدىهاى او را نمىنگرند ؛ اين برنامه به طول مىانجامد تا پيرمرد به حضرت حق مىگويد :
امر مىكنى كه مرا به آتش ببرند ؟
خطاب مىرسد : اى پيرمرد ! من حيا مىكنم كه تو را عذاب كنم در حالى كه در دنيا براى من نماز خواندى ، اى ملائكه من ! بنده مرا به بهشت ببريد[89] .
اين عبد مسكين و شرمنده مستكين و افتاده ناتوان در مقام مناجات با حضرت قاضى الحاجات چنين عرضه داشتهام :