سرمايه گذارى كنند. تشويق دولت از كشت و كـار در قطعات كوچك اراضى خصوصى نيز كشاورزان را برمى انگيخت تا اوقات فراغت خود را هر چه بيشتر در زمينهاى خود صرف كنند.
در مورد صنعت ، اصلاحات در سه محور اساسى تدوين و تنظيم گشت .
نـوسـازى تـكـنـولوژيـكـى ؛ افـزايـش سـرمـايـه گـذارى صـنـعـتـى ، نـوسازى و تجهيز تـاءسيسات ، ماشينى و كامپيوتريزه كردن صنعت ، تشويق به نوآورى و تغيير خطوط توليد صنايع نظامى به غير نظامى در اين جهت به مرحله اجرا درآمد.
تـاءكـيد بر نظم و انضباط؛ مديريت صحيح و با صلاحيت ، مبارزه با فساد و سودجويى ، تاءكيد بر كارآيى و نظم ، تصفيه مديران فاسد و نالايق ، تشويق كارگران به مبارزه عليه الكليسم و افزايش مجازاتها در قبال جرايم و تخلفات از جمله راه حلهاى اين محور بود.
اصـلاحـات نـهادى ؛ جالبترين ساخت برنامه اقتصادى گورباچف در تغييرات بنيادى او جـلوه گـر شـد. الگـوى (سـوسـيـاليـسـم مـنـطـبـق بـا بازار) وى ، يادآور غير متمركزسازى در مـجـارسـتان و چين بود؛ هر چند هرگز برخوردهاى راديكالى آنها را با خود همراه نداشت . در اين زمـيـنـه ، واگذارى خود مختارى به كارخانه هاى محلى و افزايش انگيزه هاى كارگران و مديران در صـدر بـرنـامـه هـا قـرار گـرفـت . تـجـديد سازمان اقتصادى شوروى ، در حقيقت ، امرى بس دشـوار و سـخـت مـى نـمـود و هـمين واقعيت ، شكست اصلاحات زيربنايى را به ارمغان مى آورد. در بـخـش خـدمـات نـيـز رهـاورد غـرب مـبـنـى بـر سـاخـتـار عـرضـه و تـقـاضـا بـه خـدمـت گرفته شد.(173) گـلاس نـوست : اصلاحات سياسى در جامعه بسته شوروى كه بر اساس نظام تك حزبى اداره مـى شـد، بـمـراتـب ، دشـوارتـر از اصـلاحات اقتصادى بود. تغيير شيوه فرمانروايى ، ايجاد فـضـاى بـاز سـيـاسـى ، حـركـت بـه سـوى دمـوكـراتـيـزه كـردن كـشـور، تـحـول در تـشـكـيـلات ادارى و حـزبـى ، تـغـيير مبانى ايدئولوژيك و فرهنگ و اعطاى آزاديهاى اساسى به مردم در زمره طرح گلاس نوست پى ريزى شد. تمام اين اقدامات براى جلب حمايت مـردمـى و تـاءمـيـن مـشـروعـيـت بـراى نـظام سياسى ـ اقتصادى شوروى مورد بهره بردارى قرار گـرفـت . شعار گورباچف در اين باره ، (به سوى دموكراسى واقعى سوسياليستى ) بود.
او قـصـد داشـت نـظـام حـزب و دولت را بـه يـك دسـتـگـاه كـارآمـدى تبديل كند كه به جاى تمركز و مسكو محورى ، بر تمركز زدايى و مشاركت پذيرى شهروندان و اتـبـاع شـوروى اسـتـوار گـردد. بـى احـتـيـاطـى و تـسـريـع در بـرخـى از مـراحـل نـوسـازى و دگـرگـونـى سـيـاسـى ، هـر لحظه ، مى توانست مخاطرات جدى براى رهبر نوگراى شوروى به وجود آورد؛ چنانچه آينده آبستن چنين حوادثى نيز بود.(174) سـياست خارجى ، در گردونه دگرگونى : مهمترين هدفهاى اتحاد شوروى در دوران گورباچف در سـيـاسـت خـارجـى عـبـارت بود از: بهبود تثبيت رابطه با ايالات متحده آمريكا، مذاكره درباره رشـتـه تـازه اى از مـوافـقـت نـامـه هـاى كـنـتـرل تسليحاتى و دسترسى شوروى به بازارهاى اقتصادى و تكنولوژى پيشرفته غرب . گورباچف براى مقابله با طرح جنگ ستارگان ريگان ، بـرنـامـه مـحـو سـلاحهاى هسته اى از روى زمين را ارائه كرد. به نظر وى ، جنگ هسته اى ، طرف پـيـروز و فـاتح ندارد؛ بنابراين ، ابرقدرتها بايد از توهمات هسته اى دست بردارند و به دنـيـايـى فـارغ از سـلاحـهـاى هـسـتـه اى پـا بگذارند.
طرح خانه مشترك اروپايى گورباچف ، بـراسـتـى ، حـكـايـت از تـغييرات بنيادى در اهداف و استراتژى شوروى داشت . برداشت رهبران شوروى در اين مرحله تاريخى ، به شدت ، تحت تاءثير اوضاع وخيم اقتصادى قرار داشت و از اين رو، مقتضيات محيطى بر ملاحظات ايدئولوژيك تقدم پيدا كرده بود. سياست همزيستى مسالمت آمـيـز، حـركـت به سوى تنش زدايى كامل و همه جانبه و ايجاد صلح پايدار، از محورهاى اساسى سياست خارجى شوروى بود.(175)
اتـحـاد جـمـاهـيـر سـوسـيـاليـسـتـى شـوروى ، بـه عـنـوان مـظـهـر كـمـونـيـسم ، پس از حدود 75 سـال ( 1917 ـ 1991) مـتـلاشـى شـد. علل و عوامل فروپاشى شوروى دربرگيرنده همه ابعاد اجـتـمـاعى ، سياسى و ايدئولوژيكى مى باشد. بحران اقتصادى ، تمركز روز افزون قدرت ، ديـوانـسـالارى حـزبـى ، ادارى و نـظامى ، عدم مشاركت سياسى مردم ، نارضايتى مليتهاى مختلف امـپـراتـورى ، گـسـتـرش تـضادهاى